Israel đang tái định hình cán cân quyền lực Trung Đông bằng các hành động quân sự đơn phương nhằm vào Iran, bỏ qua cảnh báo từ Mỹ. Trong khi đó, ảnh hưởng của Washington tại khu vực đang suy yếu rõ rệt khi không thể ngăn chặn các cuộc không kích hay kiểm soát hành động của đồng minh Israel. Bất chấp các nỗ lực ngoại giao và viện trợ quân sự hàng tỷ USD mỗi năm, Mỹ ngày càng giống một khán giả hơn là một cường quốc có ảnh hưởng, giữa bối cảnh căng thẳng khu vực tiếp tục leo thang.
Israel "phớt lờ" Mỹ
Trung Đông đang chứng kiến một sự tái cấu trúc quyền lực. Với việc Israel tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran và ám sát quan chức an ninh cấp cao của Iran, Thủ tướng Benjamin Netanyahu đang cho thấy ông sẵn sàng hành động đơn phương và không quan tâm sức ép từ chính quyền Trump.
Mặc dù Donald Trump đã tìm kiếm các giải pháp ngoại giao để xoa dịu căng thẳng leo thang giữa Israel và Iran, có vẻ như Tổng thống Mỹ – dù từng có mối quan hệ thân thiết với nhà lãnh đạo Israel – cũng không thể kiềm chế được Netanyahu.
Thời điểm diễn ra các cuộc không kích là điều đáng chú ý. Chính quyền Trump có lẽ biết rằng họ không thể ngăn Israel tấn công Iran, nhưng họ tin rằng mình có thể gây sức ép để Israel trì hoãn hành động cho đến khi Mỹ đạt được một thỏa thuận hạt nhân mới với Iran – cuộc đàm phán dự kiến diễn ra vào ngày 15 tháng 6.
Trump, sau khi thừa hưởng nền móng được chính quyền Joe Biden đặt ra, đã thành công trong việc đạt được một thỏa thuận ngừng bắn với Israel vào tháng Một. Tuy nhiên, như một phần của thỏa thuận đó, Netanyahu đã thành công trong việc đảo ngược các biện pháp trừng phạt đối với những người định cư ở Bờ Tây, cho phép ông tự do hành động tại khu vực này. Ngoài ra, Mỹ cũng đã dỡ bỏ lệnh đóng băng việc chuyển giao bom 2.000 pound cho Israel – một nhượng bộ khác có lợi cho Tel Aviv.
Mỹ cũng cho thấy sự thiếu khả năng hoặc không sẵn sàng ngăn chặn cuộc khủng hoảng nhân đạo đang diễn ra tại Gaza. Washington cũng dường như bất lực trước các cuộc không kích của Israel vào Lebanon và nỗ lực của nước này nhằm xóa sổ lực lượng dân quân Hezbollah do Iran hậu thuẫn.
Mỹ đang trở nên giống một khán giả hơn là một cường quốc có ảnh hưởng trong khu vực. Các nguồn tin cho biết Washington cũng không được thông báo trước về cuộc không kích của Israel đã sát hại lãnh đạo Hezbollah, Hassan Nasrallah, vào tháng 10 năm 2024 – một dấu hiệu cho thấy Israel ngày càng sẵn sàng hành động mà không cần sự chấp thuận của Mỹ.
Quả thực, việc cuộc chiến ở Gaza lan rộng sang Lebanon là một bước ngoặt quan trọng trong khu vực. Với sự ủng hộ mạnh mẽ từ công chúng Israel trong việc ngăn chặn Hezbollah (lực lượng đã liên tục phóng rocket vào miền bắc Israel), Israel đã tiến hành không kích dữ dội vào miền nam Beirut, tiêu diệt một số quan chức cấp cao của Hezbollah.
Sau đó, Hezbollah không thể tuyển mộ thêm lực lượng trẻ (trước đây họ dựa vào sức hút cá nhân của các lãnh đạo để thu hút tân binh), và những tổn thất nặng nề đã khiến tổ chức này rơi vào khủng hoảng nội bộ. Đến tháng 11 năm 2024, Hezbollah đã chấp nhận một thỏa thuận ngừng bắn do Mỹ làm trung gian.
Ảnh hưởng của Mỹ tại Trung Đông ngày càng suy yếu
Trong khi đó, Mỹ đang chứng kiến ảnh hưởng của mình tại Trung Đông ngày càng suy yếu. Kế hoạch của ông Trump nhằm mở rộng thương mại trong khu vực, đặc biệt là tại Vùng Vịnh, cũng có thể bị phá hoại bởi căng thẳng khu vực leo thang.
Mỹ dự kiến sẽ cử đặc phái viên Trung Đông, Steve Witkoff, tới cuộc đàm phán cuối tuần này tại Oman, với mục tiêu thuyết phục Iran ngừng làm giàu uranium (một bước quan trọng trong việc chế tạo vũ khí hạt nhân) để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt kinh tế. Dù ông Trump từng tuyên bố không muốn Israel tấn công Iran, nhưng những lời kêu gọi đó đã bị bỏ qua.
Một số quan chức Mỹ từng lạc quan rằng căng thẳng leo thang giữa Iran và Israel chỉ là chiến thuật mặc cả trong các cuộc đàm phán hạt nhân quan trọng. Tuy nhiên, mặc dù Washington đã được cảnh báo trước về cuộc tấn công, Mỹ vẫn không thể ngăn chặn được Israel.
Dù Mỹ vẫn cung cấp cho Israel lượng vũ khí trị giá 3,8 tỷ USD (khoảng 2,8 tỷ bảng Anh) mỗi năm, nhưng gần đây Washington hầu như không còn khả năng gây ảnh hưởng thực tế lên Tel Aviv. Câu hỏi đặt ra là liệu áp lực chính trị trong nước có thể khiến Mỹ ngừng viện trợ quân sự cho Israel hay không.
Đối với Thủ tướng Netanyahu, đây là cơ hội có một không hai trong một thế hệ để định hình lại Trung Đông và thay đổi cán cân quyền lực khu vực — và ông dường như không mấy quan tâm đến việc Mỹ hay phần còn lại của thế giới nghĩ gì về cách ông thực hiện điều đó.
>> Xem thêm: Chiến lược của Israel và thế tiến thoái lưỡng nan của Iran
