“Tại sao vàng có giá trị tiền tệ” là câu hỏi đã tồn tại hàng thế kỷ. Vàng từng đóng vai trò công cụ thanh toán và dự trữ trong suốt thời kỳ cổ đại cho tới tận thế kỷ 20. Mặc dù hiện nay vàng không còn được dùng trực tiếp làm tiền tệ, nhưng giá trị của vàng vẫn trường tồn, tác động sâu rộng đến hệ thống tài chính và ngoại hối toàn cầu.
Tiền tệ là gì?
Tiền tệ hay tiền lưu thông (tiếng Anh: Currency) là phương tiện được luật pháp quy định dùng trong việc trao đổi hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế, tùy từng quốc gia mà tiền tệ cũng có hình thái và đơn vị khác nhau.
Tiền tệ thường được phát hành bởi một cơ quan dưới sự giám sát của Nhà nước hoặc Chính phủ ví dụ Ngân hàng Trung Ương.
Ngày nay, tiền tệ tồn tại dưới rất nhiều hình thức, có thể kể đến như:
-
Tiền pháp định - loại tiền giấy, tiền kim loại do Nhà nước/Chính phủ phát hành;
-
Tiền hàng hóa - vàng, bạc, đồng, thuốc lá, hạt cacao, bò, lúa…
-
Tiền thay thế - phiếu mua hàng, đổi điểm thưởng…
-
Tiền mã hóa - Bitcoin, crypto…
Tiền tệ có 4 chức năng cơ bản, đó là: thước đo giá trị, là phương tiện trao đổi hàng hóa, là phương tiện thanh toán đồng thời có chức năng tiền tệ thế giới.
Thời cổ đại, con người thường mua bán bằng cách trao đổi đồ vật và sản phẩm với nhau, một số sẽ dùng vàng, bạc làm tiền tệ để thanh toán – tiền hàng hóa chính là tiền tệ thuở sơ khai.
Tại sao vàng có giá trị tiền tệ?
Trong lịch sử, vàng đáp ứng đầy đủ những tiêu chí của một loại tiền tệ:
-
Bảo toàn giá trị: vàng hiếm, khó khai thác, có giá trị lâu dài.
-
Tính chấp nhận rộng rãi: nhờ đặc tính thẩm mỹ và độ bền, vàng dễ được chấp nhận trên phạm vi toàn cầu.
-
Tính đồng nhất và dễ nhận biết: màu vàng đặc trưng, sáng bóng, khối lượng riêng lớn.
-
Tính dẻo và dễ chế tác: có thể đúc thành tiền xu, thỏi, nhẫn hoặc chia nhỏ, nấu chảy để tái đúc.
-
Tính bền vững: không bị oxy hóa, không xỉn màu, không bị ăn mòn.
Chính những đặc điểm này đã lý giải tại sao vàng có giá trị tiền tệ và giữ vai trò trong chế độ bản vị kéo dài đến thập niên 1970.
Vì sao vàng được chọn làm tiền tệ? Những đặc điểm vượt trội giúp vàng đóng vai trò tiền tệ
Tại sao vàng được chọn làm tiền tệ? Bởi vì vàng có những đặc điểm vượt trội như:
-
Vàng dễ nhận biết: có màu vàng sáng bóng, có độ dẻo dễ uốn nắn, có âm thanh khi va chạm và khối lượng riêng khá lớn. Bởi vậy nếu pha tạp với hợp chất khác sẽ dễ dàng bị phát hiện.
-
Vàng có đặc tính mềm dẻo: có khả năng đúc thành tiền xu, dạng nén, dạng thỏi, nhẫn… tùy theo mục đích sử dụng - làm trao đổi, dự trữ hay trang sức. Kể cả chia tách nếu muốn thì vẫn có thể nấu chảy để đúc lại hình khác.
-
Không bị tác động bởi môi trường: vàng gần như không chịu ảnh hưởng của nhiệt độ, độ ẩm, oxy hay các chất ăn mòn khác.
-
Hiếm và quý: khai thác khó khăn, số lượng hạn chế.
-
An toàn cho người sử dụng: không gây độc hại, không bức xạ như các nguyên tố nhóm Lantan và actinides, không dễ bốc cháy như các kim loại kiềm và kiềm thổ.
-
Vàng nắm giữ giá trị: chỉ một lượng vàng nhỏ cũng có khả năng đại diện cho giá trị một khối lượng hàng hóa lớn.
Với những đặc điểm này thì liệu còn gì sẽ thích hợp hơn vàng đây? Đây cũng chính là những lý do vì sao vàng được chọn làm tiền tệ, làm biểu tượng của sự ổn định kinh tế và lòng tin tài chính trong nhiều thế kỷ.
Tại sao vàng có giá trị tiền tệ nhưng không giữ được vai trò như trước?
Mặc dù có nhiều ưu điểm, nhưng đến thời điểm hiện tại, vàng đã không còn giữ vai trò tiền tệ trực tiếp như trước vì:
-
Thứ nhất, giá trị của vàng ngày càng tăng. Bản thân vàng là một kim loại quý hiếm, việc khai thác rất khó khăn nhưng nhu cầu sử dụng vàng của con người luôn lớn hơn thế, nên theo thời gian giá trị của vàng trở nên quá cao, không thể đáp ứng nhu cầu làm vật ngang giá chung trong một số ngành/lĩnh vực có giá trị giao dịch nhỏ như hàng hóa tiêu dùng hay dịch vụ.
-
Thứ hai, khó lưu thông với số lượng lớn. Nền kinh tế càng phát triển, thương mại càng phát triển thì giao lưu hàng hóa ngày càng nhiều. Giả sử thanh toán bằng vàng thì khi giao dịch với khối lượng hàng khổng lồ thì việc vận chuyển và tích trữ vàng rất khó khăn, không hề nhẹ nhàng mà còn dễ dàng bị mất cắp, cướp bóc.
-
Thứ ba, chắc chắn lượng vàng không đủ trong giao dịch.
-
Thứ tư, sử dụng vàng làm công cụ trao đổi gây lãng phí tài nguyên, vì vốn lượng vàng khai thác có hạn, nếu muốn dùng làm tiền tệ thì chắc chắn các ngành sử dụng vàng làm vật liệu phải giảm thiểu nhu cầu đi nhiều, ví dụ vàng trang sức chẳng hạn, gây ra ảnh hưởng không nhỏ tới doanh thu, lợi nhuận.
Trong lịch sử tiền tệ đã ghi nhận vai trò tiền tệ của vàng trong nhiều thế kỷ suốt từ thời kỳ cổ đại cho tới những năm 70 của thế kỷ 20, chứng tỏ vàng mang lại hiệu quả vô cùng to lớn cho nền kinh tế. Mặc dù không còn trực tiếp làm tiền tệ, vàng vẫn là “lá chắn” chống lạm phát và biến động kinh tế. Các ngân hàng trung ương, quỹ đầu tư và cá nhân vẫn coi vàng là tài sản an toàn, dễ thanh khoản và bảo toàn giá trị lâu dài.
“Tại sao vàng có giá trị tiền tệ?” không chỉ là câu hỏi lịch sử mà còn mang ý nghĩa thời sự. Giá trị nội tại, độ bền, tính hiếm có và khả năng bảo toàn giá trị đã giúp vàng giữ vị thế đặc biệt trong nền kinh tế suốt hàng nghìn năm. Dù không còn là tiền tệ trực tiếp, vàng vẫn là thước đo và công cụ đầu tư quan trọng cho tới ngày nay.
