- Thượng viện không đạt được thỏa thuận về nguồn tài trợ tạm thời, chính phủ chỉ còn cách vài giờ nữa là phải đóng cửa.
- Đảng Dân chủ thúc đẩy gia hạn quyền lợi y tế trong bối cảnh nguy cơ đóng cửa.
- Ông Trump đe dọa sa thải “vĩnh viễn” lực lượng lao động liên bang nếu chính phủ đóng cửa.
Nước Mỹ bên bờ vực đóng cửa Chính Phủ do bế tắc ngân sách
Chính phủ Hoa Kỳ vào hôm thứ Ba đã tiến gần hơn đến nguy cơ đóng cửa khi Thượng viện bác bỏ dự luật tiếp vốn ngân sách và Tổng thống Donald Trump đe dọa mở rộng đợt tinh giản bộ máy hành chính liên bang.
Với tỷ lệ 55-45 phiếu, ít hơn mức 60 phiếu cần thiết để thông qua, kết quả bỏ phiếu tại Thượng viện gần như chắc chắn sẽ buộc các cơ quan liên bang ngừng hoạt động từ ngày thứ Tư, chỉ duy trì các dịch vụ "tối cần" như thực thi pháp luật.
Tình trạng này được dự báo sẽ gây gián đoạn trên diện rộng, từ hoạt động hàng không đến báo cáo việc làm hàng tháng – một chỉ số quan trọng đối với thị trường tài chính. Khả năng đạt được thỏa thuận vào phút chót gần như bằng không, khi hai đảng Cộng hòa và Dân chủ không có dấu hiệu hàn gắn bất đồng.
Lãnh đạo phe đa số Cộng hòa tại Thượng viện, ông John Thune, cho biết sẽ tổ chức bỏ phiếu lại vào thứ Tư. Tuy nhiên, mọi thỏa thuận đều phải được Hạ viện – hiện đang ngừng họp và do đảng Cộng hòa kiểm soát – thông qua.
Bế tắc chính trị đe dọa nới rộng thâm hụt ngân sách
Cuộc đối đầu ngân sách lần này một lần nữa phơi bày tình trạng bế tắc chính trị đang trở nên trầm trọng. Đảng Dân chủ kiên quyết yêu cầu mọi dự luật chi tiêu phải bao gồm các trợ cấp y tế bổ sung, trong khi phe Cộng hòa nhấn mạnh hai vấn đề cần được tách rời.
Phát ngôn của Tổng thống Trump trước cuộc bỏ phiếu càng làm căng thẳng thêm khi ông đe dọa hủy các chương trình được phe Dân chủ ủng hộ và sa thải thêm nhiều viên chức liên bang nếu chính phủ đóng cửa.
"Chúng tôi sẽ sa thải rất nhiều người. Họ sẽ là những người Dân chủ," ông Trump tuyên bố với giới truyền thông.
Động thái này dự kiến sẽ làm trầm trọng thêm tình trạng "chảy máu chất xám" trong khu vực công. Hơn 150.000 viên chức liên bang sẽ rời bộ máy hành chính trong tuần này sau khi nhận các gói thôi việc tự nguyện – đây được xem là làn sóng ra đi lớn nhất trong 80 năm. Hàng chục nghìn người khác đã bị sa thải trong năm nay. Bên cạnh đó, việc ông Trump từ chối chi tiêu hàng tỷ USD đã được Quốc hội thông qua khiến nhiều nghị sĩ Dân chủ đặt câu hỏi về tính cần thiết của việc ủng hộ các dự luật ngân sách.
Tác động kinh tế và xáo trộn thị trường
Theo kế hoạch được các cơ quan công bố, mọi hoạt động "không thiết yếu" như nghiên cứu khoa học, dịch vụ khách hàng sẽ bị đình chỉ, hàng chục nghìn nhân viên sẽ phải nghỉ việc không lương. Lực lượng quân đội, nhân viên biên phòng và các vị trí "thiết yếu" khác vẫn phải làm việc nhưng không được trả lương cho đến khi Quốc hội giải quyết được bế tắc.
Các chuyên gia cảnh báo đợt đóng cửa có thể làm chậm các chuyến bay, trong khi Bộ Lao động xác nhận sẽ không công bố báo cáo thất nghiệp hàng tháng – chỉ số được giới đầu tư theo dõi sát sao. Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) ngừng một số nỗ lực xử lý ô nhiễm, và Cơ quan Quản lý Doanh nghiệp Nhỏ (SBA) ngừng phát hành các khoản vay.
Lần đóng cửa gần đây nhất vào năm 2018-2019 dưới thời ông Trump kéo dài 35 ngày, khiến nền kinh tế Mỹ thiệt hại 3 tỷ USD, tương đương 0,02% GDP, theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO).
Trọng tâm của cuộc khủng hoảng lần này là gói ngân sách 1.700 tỷ USD cho hoạt động cơ quan liên bang, chiếm khoảng một phần tư tổng ngân sách 7.000 tỷ USD của chính phủ. Phần lớn số còn lại được phân bổ cho các chương trình y tế, lương hưu và thanh toán lãi cho khoản nợ công 37.500 tỷ USD đang ngày càng phình to.
Điểm nghẽn từ chính sách y tế
Nguyên nhân cốt lõi của bế tắc lần này nằm ở vấn đề y tế. Phe Dân chủ yêu cầu mọi dự luật chi tiêu phải bao gồm việc gia hạn vĩnh viễn các trợ cấp theo Đạo luật Chăm sóc Giá cả Phải chăng (Affordable Care Act) dự kiến hết hạn vào cuối năm. Nếu không được gia hạn, chi phí y tế của 24 triệu người Mỹ sẽ tăng mạnh, đặc biệt tại các bang do Cộng hòa kiểm soát như Florida và Texas. Phe Dân chủ cũng tìm cách đảm bảo ông Trump không thể đảo ngược những thay đổi này nếu chúng được ký thành luật.
Trong khi đó, phe Cộng hòa cho biết sẵn sàng xem xét giải pháp cho vấn đề y tế, nhưng cáo buộc đảng Dân chủ sử dụng ngân sách làm "con tin" để đáp ứng yêu cầu của cử tri cơ sở trước thềm bầu cử giữa kỳ 2026 – cuộc bầu cử sẽ quyết định quyền kiểm soát Quốc hội.
Hai công đoàn đại diện cho nhân viên liên bang đã khởi kiện nhằm ngăn chặn các vụ sa thải hàng loạt. Tuy nhiên, các tòa phúc thẩm liên bang xem xét các vụ kiện tương tự trước đây đã cho phép chính quyền ông Trump tiếp tục sa thải trong khi vụ việc được giải quyết.
Với viễn cảnh hai bên chưa có dấu hiệu thỏa hiệp, thời gian của đợt đóng cửa chính phủ lần này vẫn là một ẩn số. Kể từ năm 1981, chính phủ Mỹ đã trải qua 15 lần đóng cửa, phần lớn chỉ kéo dài một hoặc hai ngày. Liệu lịch sử có lặp lại, hay nước Mỹ sẽ đối mặt với một cuộc khủng hoảng ngân sách kéo dài, vẫn đang là câu hỏi chưa có lời giải.
