Chính sách bảo hộ thương mại là gì? Có ảnh hưởng đến giá vàng không?

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu liên tục biến động, chính sách bảo hộ mậu dịch đang trở lại một công cụ quan trọng được nhiều quốc gia sử dụng để điều tiết luồng hàng nhập khẩu và bảo vệ sản xuất trong nước. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về chính sách bảo hộ thương mại là gì, những hình thức áp dụng và chính sách này có ảnh hưởng đến giá vàng không? 

Chính sách bảo hộ thương mại là gì?

Chính sách bảo hộ thương mại (protectionism) hay chính sách bảo hộ mậu dịch là một chính sách kinh tế mà một quốc gia áp dụng để bảo vệ sản phẩm, dịch vụ và doanh nghiệp nội địa khỏi sự cạnh tranh từ nước ngoài. 

Bảo hộ thương mại có thể được thực hiện thông qua các biện pháp như thuế nhập khẩu, hạn chế số lượng sản phẩm nhập khẩu hoặc giới hạn số lượng sản phẩm mà một quốc gia có thể xuất khẩu.

Các hình thức bảo hộ thương mại phổ biến

Chính sách bảo hộ mậu dịch có thể làm tăng giá cả của các sản phẩm bảo hộ, giảm sự đa dạng hóa sản phẩm và giảm hiệu quả cạnh tranh. Tuy nhiên, bảo hộ thương mại cũng có thể giúp bảo vệ các ngành công nghiệp yếu kém, giúp duy trì việc làm và bảo vệ an ninh kinh tế của quốc gia.

Mục tiêu của chính sách bảo hộ thương mại

Mục tiêu của chính sách bảo hộ mậu dịch là:

• Bảo vệ sản xuất trong nước: ngăn chặn nhập hàng giá rẻ vào làm mất sức cạnh tranh của các doanh nghiệp nội địa. 

• Duy trì việc làm ổn định cho người lao động: Các ngành như dệt may, giày da,.. được hỗ trợ duy trì hoạt động trước biến động quốc tế. 

• Cải thiện cán cân thương mại: Hạn chế nhập siêu, hướng đến tăng cường xuất khẩu và tự  cung tự cấp.

• Phát triển ngành công nghiệp non trẻ: bảo vệ những ngành còn yếu thế để có thời gian đổi mới, tăng nội lực cạnh tranh.

Tình hình bảo hộ thương mại trên thế giới và Việt Nam

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu trải qua nhiều cú sốc từ đại dịch, chiến tranh thương mại, đến xung đột địa chính trị, chính sách bảo hộ thương mại đang có xu hướng gia tăng mạnh mẽ tại nhiều quốc gia. Cả các nền kinh tế phát triển như Mỹ, EU lẫn các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam đều đang điều chỉnh chính sách nhằm bảo vệ lợi ích nội địa và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trong những năm gần đây, xu hướng bảo hộ tăng mạnh trở lại, đặc biệt từ khi có các căng thẳng về thương mại quốc tế. 

Chính sách bảo hộ thương mại của Mỹ

Mỹ là một trong những quốc gia tích cực sử dụng chính sách bảo hộ trong nhiều thập kỷ qua. Điển hình:

• Thời kỳ Donald Trump (2017–2020): khơi mào cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung bằng việc tăng thuế lên hàng trăm tỷ USD hàng hóa Trung Quốc.

• Áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại như thuế chống bán phá giá, chống trợ cấp với hàng hóa từ Việt Nam, Ấn Độ, EU…

• Đạo luật Inflation Reduction Act, Buy American: khuyến khích sản xuất nội địa, ưu tiên vật tư, công nghệ trong nước.

Kết quả: tạo hàng rào bảo vệ các ngành công nghiệp thép, ô tô, công nghệ cao nhưng cũng khiến quan hệ thương mại quốc tế căng thẳng.

Chính sách bảo hộ mậu dịch của Liên minh Châu Âu (EU)

EU là một trong những khu vực có hệ thống chính sách bảo hộ thương mại tinh vi và đa lớp nhất thế giới, chủ yếu thông qua các biện pháp phi thuế quan:

• Áp dụng rào cản phi thuế quan như tiêu chuẩn môi trường, an toàn thực phẩm rất nghiêm ngặt.

• Thắt chặt kiểm soát các sản phẩm có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh từ Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam,..

Chính sách bảo hộ thương mại của Việt Nam

Dù là nền kinh tế hướng xuất khẩu, Việt Nam cũng đã và đang sử dụng các công cụ bảo hộ hợp pháp trong WTO để:

• Bảo vệ ngành thép, phân bón, hóa chất… khỏi hàng nhập giá rẻ

• Áp dụng thuế chống bán phá giá với thép Trung Quốc, Ấn Độ, Hàn Quốc

• Tăng cường kiểm tra gian lận xuất xứ, đặc biệt trong bối cảnh các doanh nghiệp nước ngoài mượn danh Việt Nam để lẩn tránh thuế từ Mỹ/EU

Việt Nam duy trì cân bằng giữa hội nhập và bảo hộ, theo đúng quy định của WTO, nhằm bảo vệ ngành sản xuất mà không làm giảm uy tín thương mại quốc tế.

Chính sách bảo hộ thương mại có ảnh hưởng đến giá vàng không?

Chính sách bảo hộ mậu dịch có thể ảnh hưởng đến giá vàng. Dưới đây là một vài lý do: 

Gây bất ổn kinh tế và địa chính trị

Khi một quốc gia lớn như Mỹ hoặc EU áp dụng bảo hộ mạnh tay (như chiến tranh thương mại Mỹ - Trung 2018–2019, chiến tranh thuế quan,..), điều đó tạo ra:

• Lo ngại suy thoái toàn cầu

• Tâm lý giảm rủi ro (risk-off) trên thị trường tài chính

Nhà đầu tư thường rút vốn khỏi cổ phiếu và đổ vào tài sản trú ẩn như vàng, điều này có thể khiến giá vàng tăng.

Tác động đến tỷ giá và lãi suất

Chính sách bảo hộ khiến:

• Đồng USD biến động mạnh

• Ngân hàng trung ương buộc phải duy trì lãi suất vừa đủ để kích thích kinh tế

Lãi suất thấp và USD yếu có thể là điều kiện lý tưởng cho vàng tăng giá (vì vàng không sinh lãi và định giá bằng USD).

Gây lạm phát chi phí đẩy

Thuế nhập khẩu cao → giá hàng hóa tăng → lạm phát tăng. Mà trong môi trường lạm phát, vàng được xem là công cụ bảo vệ giá trị tài sản.

Tóm lại, chính sách bảo hộ thương mại không tác động trực tiếp đến vàng, nhưng nó làm thay đổi toàn bộ môi trường kinh tế vĩ mô – từ niềm tin thị trường, lãi suất, đến lạm phát. Vì vậy, trong những giai đoạn chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, giá vàng thường được hỗ trợ tăng như một phản ứng phòng thủ của nhà đầu tư.

Nhà đầu tư cần chuẩn bị gì trước xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng?

Khi chính sách bảo hộ thương mại gia tăng và thị trường toàn cầu trở nên bất ổn hơn, nhà đầu tư cần có chiến lược chuẩn bị rõ ràng để bảo vệ tài sản và tận dụng cơ hội. Dưới đây là những điều quan trọng nhà đầu tư nên làm:

Đa dạng hóa danh mục đầu tư

Không “bỏ trứng vào một giỏ” – nên phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản:

• Tài sản trú ẩn như: vàng vật chất, bạc miếng, USD,..

• Tài sản tăng trưởng dài hạn như: cổ phiếu, bất động sản

• Tài sản linh hoạt như: trái phiếu ngắn hạn, quỹ thị trường tiền tệ

Gợi ý: Vàng vật chất 99,99% cho đầu tư dài hạn, vàng vật chất 95% hoặc bạc 999 cho lướt sóng ngắn hạn – như tại Golden Fund.

Theo dõi chặt chẽ các chính sách thương mại quốc tế

• Các nhà đầu tư nên thường xuyên cập nhật các tin tức về thuế quan, rào cản thương mại, chiến tranh kinh tế từ các nước lớn như Mỹ, EU, Trung Quốc,...

• Đặc biệt, chú ý đến các quyết định của Fed, ECB, WTO vì đây là tín hiệu sớm cho rủi ro hoặc cơ hội.

Ưu tiên tài sản dễ thanh khoản

Trong thời kỳ bất ổn, việc rút vốn nhanh và chuyển hướng là rất quan trọng. Các tài sản có tính thanh khoản cao như vàng, bạc vật chất sẽ giúp nhà đầu tư chủ động.

Tăng tỷ trọng tài sản trú ẩn

Vàng vật chất là tài sản trú ẩn truyền thống và đã chứng minh hiệu quả trong nhiều cuộc khủng hoảng. Khi rủi ro bảo hộ thương mại tăng, nhà đầu tư nên tăng dần tỷ trọng vàng trong danh mục đầu tư.

Linh hoạt và không đầu tư theo tâm lý đám đông

Bảo hộ thương mại có thể khiến thị trường biến động ngắn hạn mạnh mẽ. Việc giữ tâm lý ổn định, kỷ luật đầu tư và có kế hoạch thoát lệnh rõ ràng là yếu tố sống còn.

Chính sách bảo hộ thương mại không tác động trực tiếp đến giá vàng, nhưng tạo ra một chuỗi phản ứng kinh tế – tài chính như: Chính sách bảo hộ mậu dịch → Căng thẳng thương mại, tăng giá hàng hóa, rủi ro vĩ mô → Nhu cầu tìm nơi trú ẩn → Giá vàng tăng. Do đó, giá vàng thường được “bảo hộ gián tiếp” khi chủ nghĩa bảo hộ thương mại gia tăng trên toàn cầu. Nhà đầu tư cần nhận diện rõ mối liên hệ giữa các quyết sách kinh tế và xu hướng của vàng, có kiến thức đầu tư để chủ động bảo vệ tài sản.