Chu kỳ kinh tế là gì? Hành động cho từng giai đoạn của chu kỳ kinh tế

Sự phát triển của một nền kinh tế thông thường trải qua nhiều giai đoạn với các biến động không ngừng. Một nền kinh tế điển hình thường không kéo dài thời gian ổn định quá lâu mà sẽ xảy ra các sự thay đổi và có sự thăng trầm nhất định. Các biến động lúc thịnh lúc suy của nền kinh tế tạo thành các chu kỳ kinh tế.

Hiểu về chu kỳ kinh tế sẽ giúp nhà đầu tư đánh giá, nhận định được cơ hội gia tăng lợi nhuận từ giao dịch chứng khoán. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về khái niệm, ảnh hưởng và các giai đoạn của chu kỳ kinh tế.

Chu kì kinh tế là gì?

Chu kì kinh tế còn được gọi là chu kì kinh doanh, trong tiếng Anh là business cycle hoặc economic cycle, trade cycle. Chu kì kinh tế là một loại dao động được nhận thấy trong những hoạt động kinh tế tổng hợp của một hay nhiều quốc gia, được đo bằng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thực tế. Nói cách khác, chu kỳ kinh tế là những biến động có tính chu kỳ của một nền kinh tế

Một chu kì kinh tế bao gồm các quá trình mở rộng sản xuất diễn ra gần như đồng thời trong rất nhiều các hoạt động kinh tế, tiếp theo là các giai đoạn giảm sút, thu hẹp và phục hồi, gắn với chu kì mở rộng tiếp theo. Quá trình này diễn ra liên tiếp nhưng với độ dài ngắn khác nhau từ một năm tới 10 hay 12 năm.

Bên cạnh đó, còn có quan niệm gắn chu kỳ kinh doanh với vòng quay của đồng tiền. Theo đó người ta hiểu chu kỳ kinh doanh của doanh nghiệp là khoảng thời gian kể từ khi xuất tiền mua các nguồn lực ngắn hạn (nguyên vật liệu, nhiên liệu,...) đưa vào sản xuất cho đến khi sản phẩm được sản xuất xong, bán được và thu tiền về. Khái niệm này được sử dụng nhiều trong các tính toán kế hoạch, tính toán chi phí kinh doanh.

>> Xem thêm: Chu kỳ thị trường là gì?

Nguyên nhân xuất hiện chu kỳ kinh tế

Theo Sismondi (Nhà kinh tế học nổi tiếng người Thụy Sĩ), chu kỳ kinh tế là kết quả tự nhiên của các yếu tố thị trường tác động như: Tiêu dùng thấp, sản xuất dư thừa.

Các nhà kinh tế theo quan điểm tiền tệ quả quyết rằng sự thay đổi trong cung ứng tiền tệ là nguyên nhân chủ yếu dẫn tới những biến động trong hoạt động kinh tế. Họ khuyến nghị chính phủ nên áp dụng nguyên tắc tăng cung ứng tiền tệ theo một tỷ lệ cố định, đúng bằng tố độ tăng trưởng bình quân của tổng sản lượng trong nước (GDP). Nguyên tắc này được gọi là Quy tắc Friedman.

Theo quan niệm truyền thống, chu kỳ kinh tế là kết quả của các yếu tố tác động bên ngoài như: Dịch bệnh, chiến tranh, thiên tai…

Ví dụ: 

Kinh tế tăng trưởng phát triển dẫn đến doanh nghiệp tăng lương cho nhân viên. Lúc này, người lao động có nhiều tiền để chi tiêu, kéo theo sự tăng trưởng của sản xuất hàng hóa đáp ứng nhu cầu. Điều này sẽ tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển mở rộng quy mô, tạo nên sự cạnh tranh giữa các công ty trên thị trường. Hậu quả dẫn đến sẽ là sản xuất hàng hóa dư thừa, bắt buộc doanh nghiệp cần giảm giá để kích cầu tiêu dùng. Hệ lụy là lợi nhuận kinh doanh giảm, các công ty cắt giảm lương, cắt giảm lao động và cuối cùng là suy thoái kinh tế.

Các giai đoạn của chu kỳ kinh tế

Một chu kỳ diễn ra theo trình tự 3 pha: suy thoái, phục hồi và hưng thịnh.

• Thời kỳ suy thoái (recession): Là thời kỳ trong đó tổng cầu giảm nhanh trong khi sản lượng rất thấp và thất nghiệp cao

• Thời kỳ phục hồi (recovery): Ở thời kỳ này, sự gia tăng nhanh của tổng cầu đi kèm với sự gia tăng nhanh chóng của sản lượng và thất nghiệp giảm

• Thời kỳ sôi động hay bùng nổ kinh tế (expansion): Đây là thời kỳ tổng cầu vượt quá mức sản lượng tiềm năng và tiếp tục tăng lên, giá cả cũng tăng do có tình trạng dư cầu

• Thời kỳ suy giảm (depression): Vào thời kỳ này, ban đầu tổng cầu, sản lượng và việc làm chỉ giảm với quy mô nhỏ, nhưng khi tổng cầu tiếp tục thu hẹp, sản lượng giảm mạnh và thất nghiệp tăng, thời kỳ suy thoái bắt đầu.

>> Xem thêm: Tăng trưởng kinh tế là gì? Tại sao tăng trưởng kinh tế lại quan trọng?

Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế

Ảnh hưởng của chu kỳ kinh tế dễ nhận thấy nhất ở pha suy thoái. Khi xảy ra suy thoái, các hoạt động kinh tế bị đình trệ rõ rệt, sản lượng sản xuất suy giảm. Bên cạnh đó, tỷ lệ thất nghiệp vào giai đoạn suy thoái kinh tế cũng cao hơn so với bình thường. Có thể nói, pha suy thoái mang đến các ảnh hưởng tiêu cực cho nền kinh tế.

Ngược lại, pha phục hồi mang đến các ảnh hưởng tích cực cho nền kinh tế. Sản lượng sản xuất tăng cao, các hoạt động kinh tế được diễn ra nhộn nhịp. Ở giai đoạn phục hồi, tỷ lệ thất nghiệp trong thị trường được giảm xuống do nhu cầu về nguồn nhân lực ở các doanh nghiệp tăng cao. Mức thu nhập và chi tiêu của người lao động lúc này được cải thiện tích cực.

Cụ thể:

• Giai đoạn suy thoái nền kinh tế: Các hoạt động kinh tế như (đầu tư, sản xuất, nhu cầu tiêu dùng, chi tiêu của người dân…) đều giảm. Điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến GDP của quốc gia, có chiều hướng giảm mạnh.

• Giai đoạn phục hồi của chu kỳ kinh tế: Lúc này, nhu cầu tiêu dùng bắt đầu tăng chậm trở lại. Hoạt động đầu tư, sản xuất, lãi suất cũng tăng trở lại nhưng tốc độ khá chậm. Điều này sẽ thúc đẩy sự gia tăng của giá trị hàng hóa dịch vụ, giúp giá trị GDP tăng nhẹ.

• Giai đoạn hưng thị của chu kỳ kinh tế: Biểu hiện lương tăng, tỷ lệ thất nghiệp giảm, doanh nghiệp tuyển dụng thêm nhiều nhân sự để gia tăng sản xuất. Điều này sẽ tác động đến hoạt động chi tiêu, nhu cầu sử dụng dịch vụ tăng mạnh, kéo theo sự tăng trưởng mạnh của GDP.

Chu kỳ kinh tế từng giai đoạn đều có những biểu hiện và tác động nhất định lên hoạt động sản xuất, nhu cầu tiêu dùng của người dân. Từ đó, GDP của quốc gia cũng tăng trưởng hoặc giảm mạnh theo chu kỳ kinh tế, phản ánh sức khỏe của nền kinh tế đó.

Chu kỳ kinh tế Việt Nam

Tại Việt Nam, khủng hoảng kinh tế được xác định với chu kỳ 10 năm 1 lần. Hiện tượng suy thoái kinh tế ở nước ta rơi vào những năm cuối của thập niên. Tuy nhiên, đây là sự kiện suy thoái kinh tế ngẫu nhiên. Chu kỳ kinh tế Việt Nam bắt đầu bởi sự hưng phấn và tâm lý đám đông, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, giá trị GDP.

Hai chu kỳ kinh tế Việt Nam được nhắc đến nhiều nhất bắt đầu từ năm 1997 và năm 2008. Đây là hai thời điểm suy thoái kinh tế lớn nhất mà nước ta chịu ảnh hưởng từ thị trường tài chính. Cuộc khủng hoảng này diễn ra tại thời điểm mà nền kinh tế Việt Nam đang còn yếu, không có sức đề kháng với những tác động bên ngoài.

Chu kỳ kinh tế gần đây nhất có đáy chu kỳ bắt đầu từ năm 2019-2021. Năm 2022 nền kinh tế nước ta đang trong giai đoạn phục hồi, mức GDP tăng trở lại, lạm phát đang được kiểm soát tốt.

>> Xem thêm: GDP và tác động đối với giá vàng.

Cách đầu tư theo chu kỳ kinh tế

Chu kỳ 10 năm khủng hoảng kinh tế sẽ bắt đầu bằng các cuộc khủng hoảng tài chính và tiền tệ. Mặc dù sự khủng hoảng kinh tế là nỗi ám ảnh với toàn xã hội, tuy nhiên có rất nhiều người đã thành tỷ phú bởi sự đầu tư khôn ngoan.

Một số cách đầu tư dưới đây sẽ giúp nhà đầu tư bảo đảm được tài sản vốn có và tăng lợi nhuận trong từng chu kỳ kinh tế.

• Đầu tư vàng: Có thể nói, dù cho bao nhiêu biến động trong lịch sử thì vàng luôn là tài sản có tính thanh khoản cao và an toàn nhất. 

• Đầu tư bất động sản: Việc đầu tư bất động sản luôn là kênh đầu tư an toàn và khôn ngoan nhất. Tuy nhiên, các nhà đầu tư nên sáng suốt chọn cho mình loại hình bất động sản phù hợp với từng giai đoạn thị trường.

• Tham gia bảo hiểm nhân thọ và đầu tư tài chính: Bảo hiểm nhân thọ luôn được ưu tiên trong giai đoạn khủng hoảng tài chính.

• Mua cổ phiếu an toàn: Đầu tư cổ phiếu giúp nhà đầu tư giảm sự trượt giá của đồng tiền và có lợi tức hàng tháng.

Đầu tư vàng theo chu kỳ kinh tế

Dựa trên chu kỳ kinh tế, nhà đầu tư sẽ có nhận định và chiến lược đầu tư vàng phù hợp. Dưới đây là một số kinh nghiệm, thông tin cần thiết để đầu tư vàng theo chu kỳ kinh tế hiệu quả.

• Giai đoạn tăng trưởng (Expansion): Vàng thường không phải là lựa chọn đầu tiên trong giai đoạn này vì thị trường chứng khoán và các tài sản rủi ro khác thường mang lại lợi nhuận cao hơn. Tuy nhiên, nếu bạn lo ngại về lạm phát tăng, có thể cân nhắc mua một lượng nhỏ vàng để bảo vệ giá trị tài sản.
• Giai đoạn đỉnh cao (Peak): Vàng có thể bắt đầu tăng giá khi nhà đầu tư lo ngại về sự suy giảm trong tương lai của thị trường chứng khoán hoặc các tài sản khác. Đầu tư vàng trong giai đoạn này có thể là một cách để bảo vệ danh mục đầu tư trước khi kinh tế bước vào giai đoạn suy thoái.
• Giai đoạn suy thoái (Recession): Đây thường là thời điểm tốt để đầu tư vàng, vì vàng được coi là "nơi trú ẩn an toàn" khi các tài sản rủi ro khác giảm giá. Giá vàng thường tăng trong thời kỳ này khi nhà đầu tư tìm kiếm sự an toàn.
• Giai đoạn phục hồi (Recovery): Trong giai đoạn phục hồi, giá vàng có thể giảm khi nhà đầu tư chuyển sang các tài sản rủi ro hơn như cổ phiếu. Tuy nhiên, vẫn có thể giữ một phần vàng trong danh mục đầu tư để đề phòng các rủi ro tiềm ẩn trong quá trình phục hồi.

Đầu tư vàng theo chu kỳ kinh tế đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về tình hình kinh tế và khả năng dự đoán diễn biến của thị trường. Việc cân bằng tỷ trọng vàng trong danh mục đầu tư theo từng giai đoạn của chu kỳ kinh tế có thể giúp bạn đạt được sự ổn định và tăng trưởng bền vững.

>> Có thể bạn quan tâm: Cập nhật kiến thức đầu tư từ chuyên gia tại Golden Fund.