Việc một quốc gia sở hữu lượng dự trữ ngoại hối lớn không chỉ mang tính phòng thủ mà còn có thể giúp cho nền kinh tế chống chọi được những biến động mạnh của kinh tế vĩ mô. Đây là một công cụ then chốt để các Ngân hàng trung ương điều hành chính sách tiền tệ, bảo vệ tỷ giá và ứng phó khủng hoảng.
Trong bài viết này, Golden Fund sẽ giúp bạn hiểu rõ về dự trữ ngoại hối là gì, vai trò của nó, cũng như tình hình dự trữ của một số quốc gia như Việt Nam, Trung Quốc, Nga hay Thái Lan.
Dự trữ ngoại hối là gì?
Theo Quỹ tiền tệ Quốc tế IMF, ngoại hối là một tài sản ngoại tệ được các cơ quan tiền tệ của một quốc gia sử dụng trong việc cân bằng thanh toán tài chính.
Dự trữ ngoại hối, hay còn gọi là dự trữ ngoại tệ, là lượng ngoại hối mà một quốc gia nắm giữ. Việc làm này đóng một vai trò vô cùng quan trọng đối với nền kinh tế và ảnh hưởng tới nhiều chính sách vĩ mô, đồng thời có thể ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái hoặc thị trường tiền tệ.
Dự trữ ngoại hối của việt Nam bao gồm:
-
Ngoại tệ tiền mặt, tiền gửi bằng ngoại tệ ở nước ngoài
-
Chứng khoán và các giấy tờ có giá khác bằng ngoại tệ do Chính phủ, tổ chức nước ngoài, tổ chức quốc tế phát hành
-
Quyền rút vốn đặc biệt, dự trữ tại Quỹ tiền tệ quốc tế
-
Vàng do Ngân hàng Nhà nước quản lý
-
Các loại ngoại hối khác của thuộc sở hữu của dự trữ ngoại hối Nhà nước
Tại sao phải dự trữ ngoại hối?
1. Ổn định tỷ giá hối đoái
Ngân hàng trung ương có thể sử dụng dự trữ ngoại hối để can thiệp thị trường khi đồng nội tệ biến động mạnh (ví dụ: mua vào nội tệ và bán ra USD để nâng giá nội tệ), giúp giảm biến động tỷ giá và bảo vệ nền kinh tế khỏi cú sốc tiền tệ. Đây cũng là lý do căn bản khi tìm hiểu dự trữ ngoại hối để làm gì?
2. Tăng niềm tin cho nhà đầu tư và thị trường
Dự trữ lớn cho thấy quốc gia có đủ khả năng trả nợ nước ngoài và ứng phó rủi ro, từ đó tăng uy tín tín dụng quốc gia, tạo niềm tin cho nhà đầu tư quốc tế. Khi niềm tin của nhà đầu tư quốc tế tăng cao, có thể thu hút vốn đầu tư nước ngoài đầu tư vào quốc gia.
3. Thanh toán nợ nước ngoài
Các quốc gia sẽ dự trữ ngoại hối Nhà nước và dùng để thanh toán nợ công, nợ thương mại, và các nghĩa vụ quốc tế khác. Nếu không có đủ ngoại hối dự trữ, quốc gia có thể rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán (default).
4. Đảm bảo nhập khẩu hàng hóa thiết yếu
Khi nền kinh tế khủng hoảng hoặc xuất khẩu suy giảm, nguồn dự trữ giúp bảo đảm nhập khẩu thực phẩm, nhiên liệu, thuốc men, linh kiện..., duy trì hoạt động sản xuất và ổn định xã hội.
5. Ứng phó khủng hoảng tài chính
Tại sao phải dự trữ ngoại hối? Câu trả lời sẽ thể hiện rõ khi trong các giai đoạn bất ổn (ví dụ: khủng hoảng tài chính toàn cầu, chiến tranh, dịch bệnh). dự trữ ngoại hối Ngoại hối dự trữ sẽ là tấm đệm giúp quốc gia đối phó với dòng vốn rút ra, biến động thị trường và giảm thiểu thiệt hại.
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thu dự trữ ngoại hối như thế nào?
-
Ngoại hối mua từ ngân sách nhà nước và thị trường ngoại hối.
-
Ngoại hối từ các khoản vay ngân hàng và tổ chức tài chính quốc tế.
-
Ngoại hối từ tiền gửi ngoại tệ của Kho bạc Nhà nước và các tổ chức tín dụng.
-
Ngoại hối mua từ các khoản sinh lời từ đầu tư dự trữ ngoại hối nhà nước.
-
Ngoại hối từ các nguồn khác.
Dự trữ ngoại hối và vai trò của USD, vàng
Trong những giai đoạn kinh tế thế giới biến động mạnh, các nhà đầu tư và giao dịch tiền tệ thường tìm cách đổi đồng tiền đang có sang các đồng tiền trú ẩn để giảm thiểu rủi ro, đặc biệt là đô la Mỹ. Đồng bạc xanh là đồng tiền dự trữ toàn cầu, được sử dụng trong hoạt động thanh toán chính của các giao dịch quốc tế. Trong cuộc khủng hoảng tài chính 2008, đồng USD đã chứng minh được vai trò trú ẩn của mình và được sử dụng làm đồng tiền dự trữ ngoại hối của nhiều quốc gia. Do đó bên cạnh vàng, khi những biến động địa chính trị xảy ra, tâm lý thị trường e ngại rủi ro và vì thế vàng và USD thường được hưởng lợi.
Ví dụ:
-
Dự trữ ngoại hối của Nga hiện có hơn 2.300 tấn vàng, đứng thứ tư toàn cầu.
-
Dự trữ ngoại hối của Trung Quốc liên tục nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới, với con số hàng nghìn tỷ USD.
-
Dự trữ ngoại hối của Thái Lan cũng được đánh giá cao nhờ khả năng duy trì ổn định tỷ giá và bảo vệ đồng Baht.
Tuy nhiên, ngày càng nhiều quốc gia hướng tới giảm dự trữ USD bởi những phụ rủi ro ngày càng lớn khi nợ công của Mỹ tăng, cùng với đó vị thế đến từ một hệ thống mới bao gồm các quốc gia Nga, Trung Quốc, Ấn Độ, Nam Phi sau khi Nga bị loại bỏ bởi hệ thống SWIFT khiến quốc gia này khó thu được USD.
Có thể thấy, dự trữ ngoại hối không chỉ là “tấm đệm” giúp nền kinh tế vượt qua khủng hoảng, mà còn là công cụ chiến lược để duy trì ổn định tỷ giá, tăng uy tín quốc gia và đảm bảo thanh toán quốc tế. Hiểu rõ dự trữ ngoại hối là gì, dự trữ ngoại hối để làm gì hay tại sao phải dự trữ ngoại hối sẽ giúp chúng ta nhìn nhận sâu hơn về chính sách tiền tệ và khả năng chống đỡ trước các biến động toàn cầu.
