- Thuế quan cao hơn sẽ bắt đầu có hiệu lực vào thứ Năm
- Trump đã đạt được các thỏa thuận khung với tám quốc gia
- Các nhà kinh tế cho rằng Mỹ đang cho thấy dấu hiệu căng thẳng vì mức thuế cao hơn
Cuộc chiến thương mại đang có vẻ chiến thắng?
Nhìn thoáng qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump có vẻ như đang thắng trong cuộc chiến thương mại mà ông phát động sau khi trở lại Nhà Trắng hồi tháng 1, khi buộc các đối tác thương mại lớn phải nhượng bộ theo ý mình, áp thuế suất hai con số lên gần như toàn bộ hàng nhập khẩu, thu hẹp thâm hụt thương mại và thu về hàng chục tỷ USD mỗi tháng cho ngân khố liên bang đang rất cần tiền.
Tuy nhiên, vẫn còn những trở ngại đáng kể, bao gồm việc các đối tác thương mại của Mỹ có thực hiện đúng cam kết đầu tư và mua hàng hay không, mức độ mà thuế quan sẽ làm tăng lạm phát hoặc kìm hãm nhu cầu và tăng trưởng, và việc tòa án có cho phép nhiều mức thuế của ông được duy trì hay không.
Vào ngày nhậm chức, mức thuế quan thực tế của Mỹ vào khoảng 2,5%. Kể từ đó, con số này đã tăng lên khoảng 17% đến 19% theo nhiều ước tính khác nhau. Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council) dự báo mức này sẽ tiến gần 20% — cao nhất trong một thế kỷ — khi mức thuế mới cao hơn có hiệu lực vào thứ Năm.
Các đối tác thương mại phần lớn đã tránh áp thuế trả đũa, nhờ vậy nền kinh tế toàn cầu thoát khỏi một cuộc chiến thuế ăn miếng trả miếng đau đớn hơn. Dữ liệu công bố hôm thứ Ba cho thấy thâm hụt thương mại của Mỹ trong tháng 6 đã thu hẹp 16%, trong khi thâm hụt thương mại với Trung Quốc giảm xuống mức thấp nhất trong hơn 21 năm.
Người tiêu dùng Mỹ tỏ ra kiên cường hơn dự kiến, nhưng một số dữ liệu gần đây cho thấy thuế quan đã bắt đầu ảnh hưởng đến việc làm, tăng trưởng và lạm phát.
Các thỏa thuận đã đạt được
Trump đã ký kết tám thỏa thuận khung với Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Anh, Hàn Quốc, Việt Nam, Indonesia, Pakistan và Philippines, áp thuế lên hàng hóa của các nước này trong khoảng từ 10% đến 20%.
Con số này còn khá xa so với mục tiêu “90 thỏa thuận trong 90 ngày” mà các quan chức chính quyền từng quảng bá hồi tháng 4, nhưng vẫn chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch thương mại của Mỹ. Nếu tính thêm Trung Quốc — hiện đang chịu mức thuế 30% đối với hàng hóa của mình nhưng có khả năng sẽ được hoãn áp thuế cao hơn trước hạn chót 12/8 — thì tỷ lệ này sẽ tăng lên gần 54%.
Ngoài các thỏa thuận, nhiều động thái áp thuế của Trump mang tính bất ngờ và khó đoán.
Hôm thứ Tư, ông gia tăng áp lực lên Ấn Độ, nâng gấp đôi mức thuế mới đối với hàng hóa từ nước này lên 50% từ mức 25% trước đó, vì lý do Ấn Độ nhập khẩu dầu từ Nga. Mức thuế tương tự cũng sẽ áp dụng cho hàng hóa từ Brazil, sau khi Trump phàn nàn về việc nước này truy tố cựu Tổng thống Jair Bolsonaro — một đồng minh của Trump. Còn Thụy Sĩ, quốc gia từng được Trump ca ngợi, nay đang đối mặt với mức thuế 39% sau khi một cuộc trò chuyện giữa lãnh đạo hai nước khiến một thỏa thuận bị đổ vỡ.
Ryan Majerus, một luật sư thương mại từng làm việc trong cả chính quyền Trump nhiệm kỳ đầu lẫn chính quyền Biden, cho biết những gì đã được công bố cho đến nay vẫn chưa giải quyết được “các vấn đề thương mại mang tính chính trị lâu đời” đã làm các nhà hoạch định chính sách Mỹ đau đầu suốt nhiều thập kỷ, và để đạt được điều đó có thể phải mất “hàng tháng, nếu không muốn nói là hàng năm.”
Ông cũng lưu ý rằng các thỏa thuận này thiếu cơ chế thực thi cụ thể đối với những khoản đầu tư lớn đã được công bố, bao gồm 550 tỷ USD từ Nhật Bản và 600 tỷ USD từ EU.
Những lời hứa và rủi ro
Các nhà phê bình đã chỉ trích dữ dội Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen sau khi bà đồng ý mức thuế 15% trong một cuộc gặp bất ngờ với Trump hồi tháng trước, trong chuyến đi của ông đến Scotland, trong khi đổi lại nhận được rất ít lợi ích.
Thỏa thuận này khiến các nhà sản xuất rượu vang và nông dân thất vọng, vì họ từng kỳ vọng đạt mức thuế “zero-for-zero” (hai bên cùng về 0%). Francois-Xavier Huard, người đứng đầu Liên đoàn ngành sữa quốc gia Pháp (FNIL), cho biết mức 15% vẫn tốt hơn mức 30% bị đe dọa trước đó, nhưng vẫn sẽ khiến nông dân chăn nuôi bò sữa thiệt hại hàng triệu euro.
Các chuyên gia châu Âu nhận định động thái của bà von der Leyen đã tránh được việc áp thuế cao hơn, giúp hạ nhiệt căng thẳng với Trump, đồng thời ngăn khả năng đánh thuế cao hơn đối với chip bán dẫn, dược phẩm và ô tô. Đổi lại, EU đưa ra các cam kết phần lớn mang tính biểu tượng, bao gồm mua 750 tỷ USD hàng chiến lược của Mỹ và đầu tư hơn 600 tỷ USD. Tuy nhiên, việc thực hiện các cam kết này sẽ phụ thuộc vào từng quốc gia thành viên và doanh nghiệp trong EU, và Brussels không thể ép buộc, theo các chuyên gia và nhà phân tích thương mại.
Các quan chức Mỹ khẳng định Trump có thể tái áp thuế cao hơn nếu ông tin rằng EU, Nhật Bản hoặc các nước khác không thực hiện đúng cam kết. Nhưng hiện vẫn chưa rõ điều đó sẽ được giám sát và thực thi như thế nào.
Lịch sử cũng đưa ra một lời cảnh báo: Trung Quốc, với nền kinh tế do nhà nước điều hành, đã không bao giờ hoàn thành các thỏa thuận mua hàng khiêm tốn trong Thỏa thuận Thương mại Giai đoạn 1 Mỹ–Trung của Trump. Việc buộc Trung Quốc tuân thủ đã chứng tỏ là rất khó khăn đối với chính quyền Biden sau đó.
Và cuối cùng, cơ sở pháp lý chính cho các mức thuế mà Trump đơn phương áp dụng đang đối mặt với thách thức pháp lý. Nhóm luật sư của ông đã bị chất vấn gay gắt trong phiên điều trần tại tòa phúc thẩm về việc ông sử dụng một cách mới mẻ Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (thường được dùng để trừng phạt kẻ thù hoặc đóng băng tài sản của họ) để biện minh cho các mức thuế của mình. Một phán quyết có thể được đưa ra bất cứ lúc nào, và bất kể kết quả ra sao, gần như chắc chắn vấn đề này sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao để phân xử cuối cùng.
>> Xem thêm: Tổng thống Trump cam kết sẽ tăng thuế đối với Ấn Độ trong bối cảnh căng thẳng với Nga leo thang
