Sau khi tuyên bố sẽ tung ra "đòn tấn công lớn", ngày 13/2, Tổng thống Donald Trump đã ký một sắc lệnh yêu cầu chính quyền của ông đề xuất một loạt thuế đối ứng mới. Chính sách này có thể làm thay đổi quan hệ thương mại của Mỹ với thế giới. Nếu hàng xuất khẩu từ nhiều quốc gia vào nền kinh tế lớn nhất thế giới bị áp thuế cao hơn, điều này có nguy cơ làm gia tăng lạm phát tại Mỹ và kìm hãm tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu.
Thuế đối ứng là gì?
Trong lĩnh vực thương mại, thuật ngữ "đối ứng" thường được hiểu là các biện pháp mà cả hai bên áp dụng để đảm bảo sự công bằng trong thương mại song phương. Trong những thập kỷ gần đây, điều này chủ yếu có nghĩa là giảm rào cản thương mại. Ở Mỹ, Đạo luật Thỏa thuận Thương mại Đối ứng năm 1934 đã đánh dấu sự kết thúc của thời kỳ bảo hộ mậu dịch và cho phép Mỹ cùng các đối tác thương mại đàm phán giảm thuế quan đối với hàng hóa của nhau.
Diễn biến thuế quan của Mỹ qua các thời kỳ
Trump và các cố vấn của ông lập luận rằng nhiều đối tác thương mại của Mỹ đang tạo lợi thế cho doanh nghiệp xuất khẩu của họ, gây bất lợi cho ngành sản xuất trong nước. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross từng đề xuất rằng Mỹ nên tăng thuế nhập khẩu để tương xứng với mức thuế mà các nước khác áp dụng đối với hàng hóa Mỹ. Theo mô hình thương mại "lý tưởng" này, Mỹ sẽ chỉ giảm thuế nếu các quốc gia khác cũng làm như vậy.
Thuế đối ứng sẽ hoạt động như thế nào?
Theo một bản ghi nhớ do Nhà Trắng phân phối, các mức thuế nhập khẩu mới sẽ được điều chỉnh riêng cho từng đối tác thương mại của Mỹ. Mục tiêu là không chỉ bù đắp mức thuế mà các nước khác đang áp lên hàng hóa Mỹ mà còn đối phó với những yếu tố bị cho là gây bất lợi cho doanh nghiệp Mỹ, chẳng hạn như trợ cấp chính phủ, các quy định thương mại bất lợi, thuế giá trị gia tăng (VAT), tỷ giá hối đoái không công bằng và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Những rào cản phi thuế quan này rất khó đo lường, tạo ra thách thức lớn cho Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ và Bộ Thương mại khi thiết lập mức thuế mới cho từng quốc gia.
Thuế đối ứng có thể được áp dụng theo nhiều cách, chẳng hạn như đối với các sản phẩm cụ thể, toàn bộ ngành công nghiệp hoặc theo mức thuế trung bình trên tất cả hàng hóa nhập khẩu từ một quốc gia. Về lý thuyết, Mỹ có thể giảm thuế trong một số trường hợp để đảm bảo tính đối ứng, nhưng điều này khó xảy ra do chính sách bảo hộ mạnh mẽ của Trump.
Thuế đối ứng khác gì so với kế hoạch thuế ban đầu của Trump?
Trong chiến dịch tranh cử, Trump từng đe dọa áp thuế 20% lên tất cả hàng nhập khẩu, ngoại trừ Trung Quốc – nơi ông đề xuất mức thuế 60% trước khi giảm xuống còn 10%. Chính sách thuế đối ứng sẽ linh hoạt hơn và tùy thuộc vào từng mối quan hệ thương mại, đồng nghĩa với việc một số quốc gia – đặc biệt là những nước có ít rào cản đối với hàng hóa Mỹ – có thể không bị ảnh hưởng nhiều.
Những quốc gia nào chịu ảnh hưởng nặng nề nhất?
Nếu Mỹ áp thuế đối ứng tương đương với mức thuế mà các nước khác đang áp lên hàng hóa Mỹ, các nền kinh tế mới nổi sẽ chịu tác động mạnh nhất. Theo Bloomberg Economics, những khu vực dễ bị tổn thương nhất bao gồm Ấn Độ, Argentina và phần lớn châu Phi, Đông Nam Á.
Tuy nhiên, nhiều quốc gia khác cũng có thể bị ảnh hưởng, do chính quyền Trump đang theo đuổi một định nghĩa rộng hơn về "công bằng thương mại". Mỹ hiện có thâm hụt thương mại, tức là nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu, và Trump coi đây là một sự bất công. Ông đã nhiều lần chỉ trích mức thuế VAT mà các nước áp lên hàng hóa Mỹ, đặc biệt là mức thuế 15% của Liên minh châu Âu và thuế tiêu dùng của Nhật Bản.
Thuế quan của các nền kinh tế đối với Mỹ so với thuế quan của Mỹ đối với họ
Liệu có cơ hội đàm phán không?
Những tiền lệ trước đây cho thấy Trump thường gây sốc trước rồi mới đàm phán sau. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, ông đã miễn trừ thuế cho một số quốc gia và sản phẩm sau khi chịu sức ép từ các ngành công nghiệp trong nước. Trung Quốc tránh được một đợt áp thuế mới vào năm 2019 sau khi cam kết mua thêm hàng tỷ USD hàng hóa Mỹ, bao gồm nông sản. Vào đầu tháng 2, Trump trì hoãn việc áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Mexico và Canada sau khi hai nước này đồng ý thực hiện các biện pháp kiểm soát nhập cư và buôn bán ma túy chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, có dấu hiệu cho thấy Trump sẽ cứng rắn hơn trong nhiệm kỳ hai. Ví dụ, ban đầu ông gợi ý rằng Úc có thể được miễn thuế thép và nhôm, nhưng sau đó cố vấn thương mại của ông lại tuyên bố rằng nhôm Úc đang "giết chết" ngành công nghiệp Mỹ.
Thuế đối ứng có thực sự công bằng không?
Điều này phụ thuộc vào cách hiểu về "công bằng". Các nước phát triển như Mỹ thường muốn loại bỏ rào cản thương mại để hàng hóa của họ dễ dàng tiếp cận thị trường toàn cầu, trong khi các nước đang phát triển có xu hướng áp thuế cao hơn để bảo vệ ngành công nghiệp non trẻ và tạo việc làm trong nước – đặc biệt là lĩnh vực nông nghiệp – cho đến khi có thể cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Nếu chính sách thuế đối ứng của Trump được áp dụng một cách cứng nhắc, nhiều quốc gia đang phát triển có thể gặp khó khăn lớn, làm trầm trọng thêm sự chênh lệch trong thương mại toàn cầu.
>> Xem thêm: Trump áp thuế 25% toàn diện lên thép - nhôm, không có ngoại lệ
