Tổng thống Donald Trump đã gặp gỡ các nhà lãnh đạo 5 quốc gia Trung Á tại Nhà Trắng (khuôn khổ C5+1) vào ngày 06/11. Mục tiêu chính là tăng cường an ninh kinh tế Mỹ bằng cách mở rộng và bảo đảm chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng thông qua các thỏa thuận mới.
Cuộc gặp cho thấy nỗ lực của Washington nhằm tăng cường ảnh hưởng tại khu vực giàu tài nguyên này, nơi mà Nga và Trung Quốc đang thống trị. Ông Trump cam kết củng cố quan hệ đối tác với "một khu vực cực kỳ giàu có."
Tổng thống Donald Trump vào hôm thứ Năm (06/11) đã tuyên bố khoáng sản quan trọng là ưu tiên hàng đầu khi ông tiếp đón các nhà lãnh đạo của năm quốc gia Trung Á tại Nhà Trắng. Động thái này nhấn mạnh nỗ lực của chính quyền ông nhằm mở rộng và bảo đảm chuỗi cung ứng của Hoa Kỳ thông qua các thỏa thuận toàn cầu mới.
Cuộc gặp với các nhà lãnh đạo Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan và Uzbekistan diễn ra trong bối cảnh Washington đang tìm cách mở rộng ảnh hưởng tại một khu vực giàu tài nguyên mà Nga từ lâu đã thống trị và ngày càng được Trung Quốc chú trọng. Ông Trump gọi Trung Á là "một khu vực cực kỳ giàu có", đồng thời cam kết củng cố mối quan hệ đối tác giữa Mỹ với năm quốc gia này.
Ông Trump phát biểu: "Một trong những mục tiêu quan trọng trong chương trình nghị sự của chúng tôi là khoáng sản thiết yếu." Ông nói thêm: "Trong những tuần gần đây, chính quyền của tôi đã tăng cường an ninh kinh tế Mỹ bằng cách ký kết các thỏa thuận với các đồng minh và bạn bè trên toàn thế giới để mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu của chúng ta."
Các cuộc đàm phán diễn ra trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt về nguồn tài nguyên khoáng sản phong phú của Trung Á – bao gồm uranium, đồng, vàng và đất hiếm – khi các quốc gia phương Tây đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng, tránh phụ thuộc vào Moscow và Bắc Kinh. Hoa Kỳ đang theo đuổi các mối quan hệ đối tác mới để bảo đảm các tuyến đường thương mại đường bộ, năng lượng và khoáng sản quan trọng, nhằm tránh sự cạnh tranh từ các đối thủ địa chính trị.
Tổng thống Trump đã đưa ra phát biểu trước bữa tối với các nhà lãnh đạo của năm quốc gia.
Tổng thống Kazakhstan, Kassym-Jomart Tokayev, gọi cuộc gặp này là "sự khởi đầu của một kỷ nguyên tương tác mới giữa Hoa Kỳ và Trung Á". Kazakhstan cũng đã thực hiện bước đi mang tính biểu tượng là tham gia Hiệp định Abraham, hiệp định đã bình thường hóa quan hệ giữa Israel và các quốc gia có đa số dân theo đạo Hồi.
Shavkat Mirziyoyev, tổng thống Uzbekistan, gọi ông Trump là "tổng thống của thế giới" và đề xuất thành lập một ban thư ký thường trực tại Trung Á.
Ra mắt vào năm 2015, nền tảng C5+1 tập hợp Hoa Kỳ và năm quốc gia Trung Á để thúc đẩy hợp tác về các vấn đề kinh tế, năng lượng và an ninh.
Biên bản ghi nhớ về khoáng sản quan trọng
Hoa Kỳ và đại diện của năm quốc gia dự kiến sẽ ký kết các thỏa thuận hợp tác về các khoáng sản quan trọng. Trong số các thỏa thuận kinh doanh được công bố có một thỏa thuận với Boeing, theo một tuyên bố của chính phủ, sẽ bán tổng cộng 37 máy bay cho các hãng hàng không ở Kazakhstan, Tajikistan và Uzbekistan. Một công ty Hoa Kỳ, Cove Capital, sẽ khai thác vonfram tại Kazakhstan với nguồn tài chính do chính phủ hậu thuẫn.
Gracelin Baskaran, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết chính quyền sẽ theo đuổi sự hợp tác giữa chính phủ với chính phủ nhưng cũng sẽ theo đuổi các thỏa thuận thương mại đảm bảo cho Hoa Kỳ tiếp cận các khoáng sản quan trọng.
Baskaran nhận định: "Khi Trung Quốc và Nga củng cố quyền kiểm soát đối với hệ thống khai thác, chế biến và cơ sở hạ tầng của khu vực, Washington đang tìm cách thiết lập chỗ đứng thực tế thông qua các dự án chiến lược có mục tiêu."
Các quốc gia giàu urani, đồng và vàng
Giàu khoáng sản và năng lượng, năm quốc gia này vẫn duy trì mối quan hệ kinh tế với Nga, quốc gia từng là thuộc Liên Xô, trong khi nước láng giềng Trung Quốc đã mở rộng ảnh hưởng thông qua đầu tư vào cơ sở hạ tầng và khai thác mỏ quy mô lớn.
Cả khu vực này là nơi sinh sống của 84 triệu người và nắm giữ trữ lượng lớn uranium, đồng, vàng, đất hiếm và các khoáng sản chiến lược khác cần thiết cho nỗ lực chuyển đổi sang các dạng năng lượng xanh hơn trên toàn cầu.
Kazakhstan, nền kinh tế lớn nhất khu vực, là nhà cung cấp uranium hàng đầu thế giới, sản xuất gần 40% sản lượng toàn cầu vào năm 2024, trong khi Uzbekistan nằm trong top 5.
Cả hai nước này chiếm hơn một nửa sản lượng uranium toàn cầu – một nguồn tài nguyên thiết yếu cho năng lượng hạt nhân của Hoa Kỳ, vốn là nguồn cung cấp điện quan trọng cho Hoa Kỳ. Nga cung cấp khoảng 20% lượng uranium nhập khẩu của Hoa Kỳ, khiến việc đa dạng hóa nguồn cung ngày càng trở nên cấp thiết.
Dưới thời của Tổng thống Donald Trump, Mỹ đã theo đuổi chiến lược đa hướng nhằm bảo đảm các khoáng sản quan trọng và giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc, quốc gia thống trị chuỗi cung ứng toàn cầu về các kim loại chiến lược bao gồm uranium, nguyên tố đất hiếm, đồng và titan. Hiện tại, Trung Quốc đã tận dụng sự thống trị của mình bằng cách hạn chế xuất khẩu.
