Trong quá khứ, đường cong lợi suất đảo ngược luôn được xem là “đèn báo đỏ” của nền kinh tế. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, khi chính sách tiền tệ toàn cầu trở nên phức tạp hơn và thị trường dần thích nghi với việc lãi suất cao kéo dài thì nhiều nhà đầu tư quan tâm “liệu tín hiệu này còn giữ được giá trị dự báo như trước?”
Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất của hiện tượng này, nguyên nhân hình thành, những diễn biến gần đây và ý nghĩa thực sự của tín hiệu này đối với triển vọng kinh tế.
Đường cong lợi suất đảo ngược là gì?
Trong điều kiện kinh tế bình thường, đường cong lợi suất là một biểu đồ đường biểu thị mối quan hệ giữa lợi suất của các trái phiếu cùng xếp hạng tín nhiệm nhưng có thời gian đáo hạn khác nhau. Thông thường, các trái phiếu kỳ hạn dài có lợi suất cao hơn, vì nhà đầu tư yêu cầu một mức bù đắp cao hơn để bù đắp rủi ro về lạm phát và khả năng vỡ nợ trong tương lai. Điều này tạo ra một đường cong lợi suất dốc lên.
Tuy nhiên, khi lợi suất của các trái phiếu kỳ hạn ngắn vượt qua lợi suất trái phiếu kỳ hạn dài, chúng ta có hiện tượng "đường cong lợi suất đảo ngược". Đây là một tín hiệu đáng lo ngại vì nó cho thấy rằng thị trường đánh giá có rủi ro suy thoái hoặc khủng hoảng trong thời gian ngắn. Nhà đầu tư dự đoán rằng lãi suất dài hạn sẽ giảm, có thể do sự suy yếu kinh tế hoặc chính sách tiền tệ nới lỏng và do đó, họ tăng cường mua trái phiếu kỳ hạn dài, đẩy lợi suất giảm xuống.
Điều gì khiến cho một đường cong lợi suất đảo ngược?
Đường cong lợi suất dốc lên đến từ việc khả năng sinh lời dài hạn bị ảnh hưởng bởi rủi ro lạm phát và vỡ nợ. Vì vậy, khi lợi suất trái phiếu kỳ hạn dài giảm xuống thấp hơn lợi suất trái phiếu kỳ hạn ngắn, đường cong lợi suất sẽ đảo ngược.
Xu hướng đáng lo ngại là đường cong lợi suất đảo ngược của một số loại chứng khoán quan trọng như trái phiếu kho bạc Hoa Kỳ thường báo trước một cuộc suy thoái. Kể từ năm 1960, trước mỗi cuộc suy thoái khoảng 1 năm, đường cong lợi suất đều đã đảo ngược. Điều này đến từ việc đường cong lợi suất có ý nghĩa quan trọng đối với thị trường tài chính. Nếu thị trường dự đoán tình trạng hỗn loạn kinh tế và lãi suất sẽ giảm trong dài hạn, các nhà đầu tư sẽ đổ xô mua trái phiếu kỳ hạn dài.
Diễn biến đường cong lợi suất từ 2023 đến nay
Trong suốt năm 2023, đường cong lợi suất của trái phiếu kho bạc Mỹ liên tục đảo ngược, và tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn vào năm 2024. Cụ thể, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 2 năm và 10 năm có sự chênh lệch lớn, với lợi suất kỳ hạn ngắn cao hơn kỳ hạn dài. Tại thời điểm 2023, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 2 năm ở khoảng 4,86%, lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm ở khoảng 3,94%, mức chênh lệch lợi suất thấp nhất trong giai đoạn này được ghi nhận ở mức -1,06%.
Việc lợi suất các kỳ hạn ngắn cao hơn kỳ hạn dài cho thấy nhà đầu tư đang kỳ vọng vào một chu kỳ giảm lãi suất trong tương lai, khi Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) có thể phải điều chỉnh chính sách tiền tệ để đối phó với suy thoái kinh tế.
Tín hiệu dự báo suy thoái kinh tế
Từ năm 1960 đến nay, mỗi khi đường cong lợi suất đảo ngược, một cuộc suy thoái kinh tế đều diễn ra trong vòng 12 đến 18 tháng sau đó. Năm 2023, khi Fed duy trì lãi suất cao để kiểm soát lạm phát, các nhà đầu tư bắt đầu lo ngại về tình trạng suy thoái. Việc duy trì lãi suất cao đã gây áp lực lên các doanh nghiệp và người tiêu dùng, làm chậm tăng trưởng kinh tế. Điều này càng củng cố kỳ vọng rằng Fed sẽ phải hạ lãi suất vào nửa cuối năm 2024 để hỗ trợ nền kinh tế.
Thị trường tài chính thường xem đường cong lợi suất như một công cụ dự báo chính xác về triển vọng kinh tế. Khi đường cong đảo ngược, các nhà đầu tư lo sợ rằng nền kinh tế đang tiến gần đến một giai đoạn suy thoái. Điều này lý giải vì sao tình trạng này thường xuất hiện trước các cuộc suy thoái lớn trong lịch sử, từ khủng hoảng dầu mỏ thập niên 1970 đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008.
>> Xem thêm: Niềm tin tiêu dùng Mỹ lao dốc mạnh nhất 3 năm: Bóng đen từ thị trường lao động.
Đường cong lợi suất đảo ngược: Tín hiệu còn đáng tin?
Dù lịch sử cho thấy độ chính xác cao, song trong bối cảnh hiện nay, nhiều yếu tố có thể khiến tín hiệu này kém rõ ràng hơn, như:
-
Chính sách tiền tệ chủ động và dữ liệu kinh tế được công bố thường xuyên hơn.
-
Dòng tiền toàn cầu thay đổi do bất ổn địa chính trị và chu kỳ hàng hóa.
-
Sự tham gia của các ngân hàng trung ương và quỹ đầu tư lớn vào trái phiếu kỳ hạn dài.
Do đó, đường cong lợi suất đảo ngược vẫn là chỉ báo quan trọng, nhưng cần phân tích kết hợp với dữ liệu lao động, lạm phát và tiêu dùng để có cái nhìn toàn diện hơn.
Sự đảo ngược của đường cong lợi suất vẫn được coi là “đèn cảnh báo” của nền kinh tế, đặc biệt khi đi kèm với sự suy yếu của các chỉ số sản xuất và niềm tin tiêu dùng. Tuy nhiên, trong giai đoạn 2024 - 2025, nó có thể không còn là “lời tiên tri tuyệt đối”. Các nhà đầu tư cần phải hiểu rằng đây không phải dự đoán chính xác 100%, mà là dấu hiệu thị trường đang lo ngại về tăng trưởng. Quan trọng hơn là kết hợp nhiều chỉ báo kinh tế khác và cập nhật thêm các kiến thức đầu tư thay vì chỉ dựa vào một tín hiệu duy nhất.
Tóm lại, đường cong lợi suất đảo ngược vẫn đáng để theo dõi, nhưng cần đặt trong bối cảnh chính sách và thị trường toàn cầu hiện nay để đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn hơn.
