Lực lượng dân quân hùng mạnh Asaib Ahl al-Haq (AAH) được cho là trung tâm của kế hoạch này. Lãnh đạo AAH, do Iran hậu thuẫn và đã bị áp lệnh trừng phạt, Khazali, ủng hộ Sudani làm Thủ tướng. Hoạt động buôn lậu dầu nhiên liệu mang lại nguồn ngoại tệ cho Iran.
Mạng lưới buôn lậu dầu nhiên liệu mang về 1 tỷ USD cho Iran và các lực lượng ủy thác
Một mạng lưới buôn lậu dầu nhiên liệu tinh vi, được một số chuyên gia tin rằng mang lại ít nhất 1 tỷ USD mỗi năm cho Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này, đã phát triển mạnh ở Iraq kể từ khi Thủ tướng Mohammed Shia al-Sudani nhậm chức vào năm 2022.
Hoạt động này lợi dụng chính sách của chính phủ Iraq, theo đó dầu nhiên liệu được phân bổ cho các nhà máy sản xuất nhựa đường và được trợ giá mạnh. Nó bao gồm một mạng lưới các công ty, nhóm và cá nhân ở Iraq, Iran và các quốc gia vùng Vịnh, theo lời của các nguồn tin và báo cáo tình báo phương Tây.
Iran coi nước láng giềng và đồng minh Iraq như một "lá phổi kinh tế" và có ảnh hưởng đáng kể về quân sự, chính trị, và kinh tế tại đây thông qua các lực lượng dân quân Shi'ite và các đảng phái chính trị mà nước này hậu thuẫn. Theo các quan chức Iraq và Mỹ, Iran cũng kiếm được ngoại tệ mạnh từ Iraq thông qua xuất khẩu và né tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ thông qua hệ thống ngân hàng của mình.
Một mạng lưới buôn lậu dầu nhiên liệu phức tạp, mà một số chuyên gia tin rằng tạo ra ít nhất 1 tỷ USD mỗi năm cho Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này, đã phát triển mạnh mẽ tại Iraq kể từ khi Thủ tướng Mohammed Shia al-Sudani nhậm chức vào năm 2022
Theo kế hoạch này, khoảng từ 500.000 đến 750.000 tấn dầu nhiên liệu nặng (HFO), bao gồm dầu nhiên liệu có hàm lượng lưu huỳnh cao (HSFO) – tương đương từ 3,4 triệu đến 5 triệu thùng dầu – bị chuyển hướng khỏi các nhà máy mỗi tháng và được xuất khẩu, chủ yếu đến châu Á, theo hai nguồn tin.
Trong khi Baghdad đã cân bằng một cách tinh tế vai trò là đồng minh của cả Washington và Tehran trong nhiều năm qua, với việc Tổng thống đắc cử Donald Trump dự kiến sẽ có lập trường cứng rắn đối với các nỗ lực né tránh lệnh trừng phạt của Iran, các hoạt động của nước này tại Iraq láng giềng được dự đoán sẽ bị giám sát chặt chẽ hơn.
Thương mại bất hợp pháp này có khả năng đặt các cơ quan và quan chức Iraq vào nguy cơ bị Mỹ trừng phạt vì giúp đỡ Iran, và một số quan chức Iraq lo ngại rằng chính quyền Trump có thể nhắm vào họ, ba nguồn tin cho biết.
>> Xem thêm: Iran và các quốc gia châu Âu thử nghiệm ngoại giao khi nhiệm kỳ của Trump đang đến gần.
Buôn lậu dầu nằm trong tầm ngắm của Washington
Việc buôn lậu dầu sinh lợi và các mối liên hệ với Iran cùng những cá nhân bị Mỹ trừng phạt đã nằm trong tầm ngắm của Washington. Các cuộc thảo luận về vấn đề này đã diễn ra giữa quan chức Mỹ và Thủ tướng Iraq Sudani khi ông thăm Mỹ vào tháng 9. Mỹ áp đặt trừng phạt đối với Iran chủ yếu vì chương trình hạt nhân và sự hỗ trợ của Tehran đối với các nhóm khủng bố như Hamas, Hezbollah và Houthis.
Mặc dù Mỹ đã gây áp lực lên Iraq để ngừng các hoạt động có lợi cho Iran, nhưng ảnh hưởng của Tehran vẫn sâu sắc trong cấu trúc chính trị và kinh tế Iraq. Trung tâm của hoạt động buôn lậu là nhóm Shi’ite Asaib Ahl al-Haq (AAH), một lực lượng bán quân sự và đảng chính trị đã ủng hộ Sudani và đóng vai trò quan trọng trong việc đề cử ông làm thủ tướng.
Cách thức hoạt động
Để tạo lượng dầu nhiên liệu dư thừa cho xuất khẩu, một số nhà máy nhựa đường đã báo cáo nhu cầu cao hơn thực tế khi yêu cầu phân bổ dầu nhiên liệu. Các nhà máy khác chỉ tồn tại trên giấy tờ, cho phép toàn bộ phân bổ của họ được chuyển hướng xuất khẩu. Trung tâm của kế hoạch buôn lậu là Công ty Nhà nước về Công nghiệp Khai khoáng, dưới sự kiểm soát của AAH, dùng để xuất khẩu lượng lớn dầu nhiên liệu có hàm lượng lưu huỳnh cao (HSFO), với nhà máy Al-Thager là nơi lưu trữ.
Trước đó, để kiểm soát tình trạng này, chính quyền tiền nhiệm của Sudani đã ra lệnh cắt giảm phân bổ và tăng giá dầu nhiên liệu trợ giá lên 220 USD mỗi tấn. Tuy nhiên, vào tháng 1/2023, giá dầu nhiên liệu trợ giá đã giảm xuống còn 100-150 USD mỗi tấn, thấp hơn nhiều so với giá thị trường, giúp tăng lợi nhuận xuất khẩu. Chính phủ Sudani cũng mở rộng cấp phép cho 37 dự án nhà máy nhựa đường mới, một số trong đó được cho là giả mạo để lấy dầu nhiên liệu trợ giá cho xuất khẩu. Các hoạt động vận chuyển dầu nhiên liệu được xem xét và phê duyệt bởi PM-NOC thông qua các văn bản cho phép xe tải qua các trạm kiểm soát.
Khi dầu nhiên liệu bị chuyển hướng khỏi các nhà máy, nó sẽ được xuất khẩu qua hai tuyến đường, cả hai đều liên quan đến việc làm giả tài liệu. Một phần dầu nhiên liệu được xuất khẩu qua các cảng phía Nam Iraq với tài liệu giả, liệt kê nó như các sản phẩm khác như dư lượng chân không hoặc flancoat. Tuyến đường thứ hai là trộn dầu nhiên liệu với dầu Iran, giả mạo là dầu Iraq, giúp Tehran tránh lệnh trừng phạt.
Vào tháng 7, chính phủ Sudani tăng giá dầu trợ giá lên 369 USD mỗi tấn, giảm phân bổ cho các nhà máy, nhưng giá đã giảm xuống còn 228-268 USD mỗi tấn từ tháng 8.
>> Xem thêm: Mexico đe dọa trả đũa đối với chính sách thuế quan của Trump.
