-
Ông Trump đóng băng ít nhất 28 tỷ USD ngân sách cho các khu vực do Đảng Dân chủ kiểm soát, đe dọa cắt giảm thêm việc làm liên bang.
-
Thống đốc Pritzker gọi đây là hành vi “tống tiền”.
-
Nỗ lực mở lại chính phủ thất bại tại Thượng viện khi cả hai bên không nhượng bộ.
Ông Trump đóng băng ngân sách để gây áp lực chính trị
Vào thứ Sáu, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã đóng băng 2,1 tỷ USD ngân sách dành cho hệ thống giao thông công cộng Chicago, khiến thành phố do Đảng Dân chủ kiểm soát một lần nữa bị thiếu hụt kinh phí, khi nỗ lực chấm dứt tình trạng đóng cửa chính phủ lại thất bại tại Thượng viện.
Trong ngày thứ ba của đợt đóng cửa, ông Trump gia tăng sức ép với các nghị sĩ Dân chủ để chấp thuận kế hoạch của Đảng Cộng hòa nhằm khôi phục ngân sách chính phủ. Tuy nhiên, đề xuất này thất bại với kết quả bỏ phiếu 54-44, thấp hơn mức 60 phiếu cần thiết, đồng nghĩa với việc tình trạng đóng cửa sẽ kéo dài ít nhất đến thứ Hai.
Tính đến nay, chính quyền Trump đã đóng băng ít nhất 28 tỷ USD ngân sách cho các thành phố và tiểu bang do Dân chủ kiểm soát, nhằm tăng cường chiến dịch sử dụng quyền lực chính phủ để trừng phạt đối thủ chính trị. Giám đốc Ngân sách Russ Vought cho biết số tiền dành cho các tuyến tàu cao tốc ở Chicago bị tạm giữ để đảm bảo không bị “phân bổ dựa trên hợp đồng theo chủng tộc.”
Ông Trump đã biến Chicago, thành phố lớn thứ ba nước Mỹ, thành mục tiêu công kích thường xuyên trên truyền thông và thậm chí đe dọa triển khai Vệ binh Quốc gia.
Phản ứng từ Illinois và các thành phố khác
Thống đốc Illinois, JB Pritzker, một nhà phê bình nổi bật của ông Trump và được xem là ứng viên tiềm năng của Đảng Dân chủ cho cuộc bầu cử 2028, cho rằng việc đóng băng ngân sách là hành vi “tống tiền”.
Ông viết trên mạng xã hội: “Đây là cách để kiếm điểm chính trị, nhưng lại gây tổn hại cho nền kinh tế và người dân lao động dựa vào giao thông công cộng.”
Nhà Trắng cũng đang xem xét khả năng tạm giữ ngân sách từ Portland, Oregon, một thành phố thiên tả, từng diễn ra nhiều cuộc biểu tình trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Trump.
Ngoài ra, ông Trump còn đe dọa sa thải thêm nhiều nhân viên liên bang, ngoài 300.000 người bị buộc nghỉ việc trong năm nay, và nhiều cơ quan đã nộp kế hoạch cắt giảm lực lượng lao động, theo một nguồn tin từ Nhà Trắng giấu tên.
Tranh cãi và quan điểm của các nghị sĩ
Nhiều nghị sĩ Cộng hòa cho rằng chiến dịch gây áp lực của tổng thống Trump là hợp lý, dù nó làm suy yếu quyền hạn của Quốc hội trong việc chi tiêu. Bên cạnh việc cắt ngân sách của các thành phố do Dân chủ kiểm soát, ông Trump và các đồng minh còn đăng hình minh họa vui nhộn lên mạng xã hội để công kích đối thủ Dân chủ.
Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, một nghị sĩ Cộng hòa, nói với báo giới: “Ông ấy đang gây sức ép? Có thể là vậy. Tôi ủng hộ điều đó.”
Tuy nhiên, một số người cảnh báo các biện pháp này làm phức tạp nỗ lực đạt thỏa thuận để mở lại chính phủ. Nghị sĩ Cộng hòa Thom Tillis nhận xét: “Nếu làm như vậy, bạn sẽ tạo ra môi trường thiếu thiện chí.”
Hiện các biện pháp đóng băng ngân sách của ông Trump tập trung vào dự án giao thông công cộng và năng lượng xanh, hai lĩnh vực được Dân chủ ủng hộ, đồng thời nỗ lực cắt ngân sách chống khủng bố ở các bang do Dân chủ kiểm soát cũng đang được tạm dừng theo phán quyết tòa án.
Không có dấu hiệu giải pháp nhanh chóng
Tại Washington, Thượng viện bác bỏ cả kế hoạch của Cộng hòa và phương án của Dân chủ, sau đó nghỉ cho đến thứ Hai. Hạ viện cũng sẽ nghỉ tuần tới, đồng nghĩa không thể bỏ phiếu cho bất kỳ thỏa thuận nào từ Thượng viện.
Nếu tình trạng đóng cửa kéo dài quá thứ Hai, đây sẽ là lần đóng cửa chính phủ dài thứ tư trong lịch sử Mỹ. Lần dài nhất kéo dài 35 ngày trong năm 2018–2019, trong nhiệm kỳ đầu của tổng thống Trump.
Chiến dịch gây áp lực của tổng thống Trump không làm thay đổi lập trường của Dân chủ; chỉ có ba nghị sĩ bỏ phiếu ủng hộ kế hoạch Cộng hòa, giống như các lần bỏ phiếu trước. Dân chủ yêu cầu bất kỳ gói ngân sách nào cũng phải mở rộng trợ cấp y tế trong thời kỳ đại dịch, trong khi Cộng hòa cho rằng vấn đề này nên giải quyết riêng.
Hiện trợ này giúp 24 triệu người Mỹ chi trả bảo hiểm y tế và gần 8/10 người dân ủng hộ giữ nguyên, theo khảo sát Kaiser Family Foundation.
Nguy cơ với kinh tế và dịch vụ công
Đến nay, khoảng 1,7 nghìn tỷ USD ngân sách hoạt động của các cơ quan bị đóng băng, tương đương khoảng một phần tư chi tiêu liên bang hàng năm. Phần còn lại dành cho y tế, lương hưu và thanh toán lãi trên khoản nợ 37,5 nghìn tỷ USD ngày càng tăng.
Đây là lần đóng cửa chính phủ thứ 15 kể từ năm 1981, ảnh hưởng tới nghiên cứu khoa học, giám sát tài chính và nhiều hoạt động khác. Khoảng 2 triệu nhân viên liên bang tạm ngừng nhận lương, trong khi lực lượng “thiết yếu” như quân đội, nhân viên an ninh sân bay vẫn phải đi làm.
Tình trạng đóng cửa cũng bắt đầu tác động đến các công bố dữ liệu kinh tế. Vào thứ Sáu vừa qua, chính phủ không phát hành báo cáo thất nghiệp hàng tháng, khiến giới đầu tư Phố Wall gặp khó khăn trong việc đánh giá sức khỏe của nền kinh tế lớn nhất thế giới. Việc thiếu hụt dữ liệu chính thức càng làm gia tăng sự bất định trên thị trường tài chính.
Nếu bế tắc này kéo dài, rủi ro gián đoạn sẽ lan rộng sang nhiều lĩnh vực, từ hàng không, hỗ trợ lương thực cho người dân đến hoạt động của các tòa án liên bang. Ngoài ra, hàng triệu nhân viên liên bang có thể bỏ lỡ kỳ lương đầu tiên vào giữa tháng 10, làm gia tăng áp lực tài chính và xã hội trong bối cảnh kinh tế còn nhiều biến động.
>>Xem thêm: Tổng thống Trump nhắm tới việc cắt giảm các “cơ quan của Đảng Dân chủ” trong thời gian chính phủ đóng cửa.
