- Thuế quan là các loại thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu do chính phủ áp đặt nhằm tăng nguồn thu ngân sách, bảo vệ ngành công nghiệp trong nước hoặc tạo sức ép chính trị lên một quốc gia khác.
- Tuy nhiên, thuế quan thường dẫn đến những tác động không mong muốn, chẳng hạn như giá cả tiêu dùng tăng cao.
- Thuế quan có một lịch sử lâu dài và gây nhiều tranh cãi, và cuộc tranh luận về việc liệu chúng là chính sách tốt hay xấu vẫn còn tiếp diễn cho đến ngày nay.
Thuế quan là gì?
Thuế quan được áp dụng bởi một chính phủ đối với hàng hóa và dịch vụ được nhập khẩu từ các quốc gia khác. Hãy nghĩ về thuế quan như một chi phí bổ sung được thêm vào các sản phẩm nước ngoài khi họ vào nước này. Chúng thường là một tỷ lệ phần trăm của giá hàng hóa.
Là một công cụ bảo hộ thương mại, thuế quan làm tăng giá của hàng hóa nhập khẩu. Vì lý do đó, người tiêu dùng có thể lựa chọn mua các sản phẩm nội địa khác có giá rẻ hơn tương đối.
Nhiều nhà kinh tế cho rằng thuế quan tạo ra những méo mó thị trường có thể gây hại cho người tiêu dùng trong nước về lâu dài. Chúng cũng có thể dẫn đến chiến tranh thương mại nếu các đối tác thương mại đáp trả bằng các biện pháp thuế quan tương tự.
Quá trình thiết lập mức thuế quan là sự kết hợp phức tạp của các yếu tố kinh tế, chính trị và chiến lược. Các chính phủ thường đàm phán và cân nhắc nguyên tắc có đi có lại với các đối tác thương mại.
Thuế quan cũng có thể được sử dụng như một công cụ chính trị để quản lý quan hệ quốc tế.
Tại sao các chính phủ áp đặt thuế quan:
-
Tăng nguồn thu cho chính phủ – Thuế quan là một nguồn thu ngân sách cho chính phủ.
-
Bảo vệ ngành công nghiệp trong nước và điều chỉnh mất cân bằng thương mại – Thuế quan giúp bảo vệ các ngành sản xuất nội địa khỏi sự cạnh tranh từ hàng nhập khẩu và hạn chế tiêu dùng hàng hóa ngoại.
-
Công cụ chính trị trong đàm phán – Thuế quan có thể được sử dụng để gây áp lực lên chính phủ nước ngoài trong các cuộc đàm phán thương mại hoặc như một công cụ chính trị.
Ví dụ, chính quyền Trump đã biện minh cho việc áp đặt thuế quan đối với Canada, Mexico và Trung Quốc nhằm gây sức ép buộc các chính phủ này giải quyết các vấn đề như nhập cư trái phép và buôn bán ma túy, đồng thời xử lý tình trạng thâm hụt thương mại của Mỹ.
>> Xem thêm: Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận cắt giảm sâu thuế quan, giá vàng giảm mạnh
Thuế quan ảnh hưởng như thế nào đến nền kinh tế của quốc gia áp đặt chúng?
Các ngành công nghiệp trong nước có thể được hưởng lợi từ việc giảm cạnh tranh từ nước ngoài. Khi hàng hóa nhập khẩu trở nên đắt đỏ hơn, điều này sẽ thúc đẩy nhu cầu đối với sản phẩm trong nước, cho phép các ngành công nghiệp nội địa mở rộng và gia tăng sản xuất.
Tuy nhiên, một số ngành công nghiệp trong nước phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn sử dụng nguyên liệu và linh kiện nhập khẩu. Khi giá của các nguyên liệu và linh kiện này tăng lên do thuế quan, các nhà sản xuất trong nước có thể phải đối mặt với chi phí sản xuất cao hơn. Nếu các nhà sản xuất trong nước chuyển chi phí này sang người tiêu dùng, giá hàng hóa sản xuất trong nước cũng sẽ tăng theo.
Đáng chú ý, các nền kinh tế ban đầu là bên "áp đặt thuế" có thể sẽ phải đối mặt với các biện pháp trả đũa bằng thuế quan từ quốc gia khác – điều này đã xảy ra trong bối cảnh hiện tại.
Thuế quan ảnh hưởng đến nền kinh tế của quốc gia bị áp đặt như thế nào?
Ở quốc gia bị áp đặt thuế quan, các ngành công nghiệp bị nhắm đến sẽ phải đối mặt với nhu cầu xuất khẩu giảm sút. Do hàng hóa của họ trở nên tương đối đắt đỏ hơn tại quốc gia nhập khẩu, điều này dẫn đến doanh số giảm và mất thị phần khi người tiêu dùng chuyển sang các sản phẩm nội địa rẻ hơn. Mức độ sụt giảm này phụ thuộc vào độ co giãn giá của cầu – tức là mức độ mà người tiêu dùng điều chỉnh việc mua hàng nhập khẩu khi giá tăng do thuế quan. Điều này có thể xảy ra nếu thị trường nội địa có ít lựa chọn thay thế, hoặc người tiêu dùng có sự trung thành mạnh với thương hiệu nước ngoài.
Tác động của thuế quan còn phụ thuộc vào mức độ nền kinh tế của quốc gia bị ảnh hưởng dựa vào xuất khẩu, và đặc biệt là xuất khẩu sang quốc gia đang áp thuế. Ví dụ, ở Canada, xuất khẩu chiếm khoảng 33% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và xuất khẩu sang Hoa Kỳ riêng lẻ chiếm 20% GDP.
Các ngành công nghiệp ở quốc gia bị áp thuế có thể điều chỉnh chiến lược xuất khẩu để giảm thiểu thiệt hại, bằng cách tìm kiếm các thị trường thay thế với mức thuế thuận lợi hơn. Tuy nhiên, việc chuyển hướng thương mại sang các thị trường mới cũng gặp nhiều thách thức, bao gồm các rào cản pháp lý, chi phí hậu cần và phân phối – việc thiết lập chuỗi cung ứng mới đòi hỏi thời gian và đầu tư, và ở các thị trường thay thế có thể đã có sự cạnh tranh vững chắc.
Ai Bị Ảnh Hưởng Nhiều Nhất Bởi Thuế Quan?
Thuế quan có thể tác động đến người tiêu dùng, doanh nghiệp và sự phát triển kinh tế của các quốc gia:
-
Người thu nhập thấp bị ảnh hưởng nặng nề hơn: Thuế quan thường có tác động ngược (regressive), nghĩa là ảnh hưởng nặng nề hơn đến những người có thu nhập thấp. Do thuế quan làm tăng giá hàng hóa nhập khẩu, những người có thu nhập hạn chế – thường phải dành phần lớn thu nhập cho các nhu cầu thiết yếu – sẽ chịu gánh nặng chi phí nhiều hơn.
-
Doanh nghiệp nhỏ gặp khó khăn: Các doanh nghiệp nhỏ, đặc biệt là những doanh nghiệp phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu bị đánh thuế, phải đối mặt với thách thức lớn như chi phí gia tăng. Khác với các công ty lớn, doanh nghiệp nhỏ không chỉ bị hạn chế về doanh thu mà còn bị giới hạn về khả năng tác động đến các chính sách kinh tế.
-
Các nước đang phát triển bị cản trở hội nhập toàn cầu: Thuế quan cao có thể kìm hãm quá trình hội nhập của các quốc gia đang phát triển vào nền kinh tế toàn cầu, hạn chế khả năng tiếp cận thị trường quốc tế và cản trở sự phát triển kinh tế. Những nước này thường có ít nguồn lực hơn, khiến họ khó có khả năng tiếp cận một số loại hàng hóa nhập khẩu cần thiết.
Thuế quan và tác động của nó trong quá khứ
Ví dụ điển hình là Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley, bị cho là đã làm trầm trọng thêm cuộc Đại Suy Thoái (Great Depression) những năm 1930. Nhằm phục hồi nền kinh tế Hoa Kỳ, Quốc hội đã thông qua đạo luật này để tăng thuế lên các sản phẩm nông nghiệp và hàng hóa sản xuất nhập khẩu.
Đáp lại, các quốc gia khác – vốn cũng đang suy thoái – đã tăng thuế đối với hàng hóa Hoa Kỳ, khiến thương mại toàn cầu gần như ngưng trệ. Các nhà kinh tế ước tính rằng tổng kim ngạch thương mại toàn cầu đã giảm khoảng 66% từ năm 1929 đến 1934 do làn sóng áp thuế này.
>> Xem thêm: Mỹ và Trung Quốc ca ngợi các cuộc đàm phán thương mại "mang tính xây dựng" tại Geneva
Tổng Thống Trump và Chính Sách “Nước Mỹ Trước Hết”
Phương pháp tiếp cận laissez-faire (tự do kinh doanh, ít can thiệp) đã được Hoa Kỳ duy trì kể từ sau Thế chiến thứ hai cho đến khi ông Donald Trump được bầu làm Tổng thống năm 2016.
Ông Trump là một trong số ít Tổng thống công khai chỉ trích sự mất cân bằng thương mại và đe dọa áp thuế khi cam kết có lập trường cứng rắn với các đối tác thương mại quốc tế – đặc biệt là Trung Quốc. Ông cho rằng việc này sẽ giúp bảo vệ người lao động Mỹ làm công việc tay chân bị mất việc do các chính sách thương mại không công bằng.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Tổng thống Donald Trump đã đánh thuế lên hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, Canada, Mexico và Liên minh châu Âu (EU) cùng nhiều nước khác như một phần của chính sách kinh tế mang tên “Nước Mỹ trên hết” (America First). Chính sách này nhấn mạnh đến chủ nghĩa bảo hộ kinh tế của Hoa Kỳ, đồng nghĩa với việc áp dụng nhiều thuế quan hơn để bảo vệ sản xuất nội địa.
Vậy, các mức thuế của ông Trump có mang lại hiệu quả như mong đợi?
Theo đánh giá của các viện nghiên cứu trung lập, câu trả lời là “không”.
Một nghiên cứu của CNBC cho thấy thuế quan của Trump gây thiệt hại lớn cho người tiêu dùng Mỹ, và trên thực tế tương đương với một trong những đợt tăng thuế lớn nhất trong nhiều thập kỷ.
Các nhà nghiên cứu còn phát hiện:
-
Thu nhập thực tế của người lao động Mỹ bị giảm.
-
Tăng trưởng GDP cũng bị ảnh hưởng tiêu cực.
Năm 2021, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã bắt đầu thực hiện các biện pháp để thay đổi và giảm bớt những rào cản thương mại tiêu cực này. Một số thuế quan này sau đó đã được chính quyền Tổng thống Joe Biden gỡ bỏ. Tuy nhiên, ông Biden không xóa bỏ các mức thuế mà ông Trump áp lên hàng Trung Quốc – thậm chí còn tăng thêm trong giai đoạn sau của nhiệm kỳ.
