- Thị trường Nhật Bản tăng mạnh khi bà Sanae Takaichi trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên, được kỳ vọng duy trì chi tiêu quốc phòng và tín dụng rẻ.
- “Sanaenomics” tập trung kiềm chế lạm phát, tăng lương, phản đối tăng lãi suất, khiến cổ phiếu tăng nhưng rủi ro yên yếu còn cao.
- Ưu tiên dân số: Takaichi đề xuất ưu đãi thuế cho doanh nghiệp và gia đình có trẻ nhỏ nhằm khắc phục tỷ lệ sinh thấp.
- Theo di sản Abe: Bà muốn tăng cường quan hệ Mỹ–Nhật và đối mặt thách thức chính trị nội bộ trong quốc hội
“Sanaenomics”: Lạm phát và tiền lương là ưu tiên hàng đầu
Giá cổ phiếu tại Tokyo đã tăng mạnh trong thời gian gần đây, nhờ kỳ vọng rằng Sanae Takaichi — người vừa được chọn làm nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản vào ngày thứ Ba — sẽ tiếp tục thúc đẩy các chính sách thân thiện với thị trường, bao gồm chi tiêu lớn cho quốc phòng và chính sách tín dụng rẻ.
Chỉ số Nikkei 225 chuẩn của Nhật Bản tăng 0,7% lên 49.517,57 điểm, tiến gần mốc tâm lý quan trọng 50.000 điểm. Takaichi, người có sở thích lái mô-tô và nghe nhạc heavy metal, đã giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu tại Hạ viện với 237 phiếu, vượt mức tối thiểu 233 phiếu cần thiết để đắc cử.
Giá tiêu dùng tại Nhật Bản đã vượt mục tiêu 2% của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ), hiện dao động từ 2,5% đến 3%. Do đó, BoJ đang dần tăng lãi suất từ mức gần như bằng 0 hoặc âm kéo dài trong nhiều năm qua. Tuy nhiên, mức lương trung bình của người lao động vẫn gần như dậm chân tại chỗ so với 30 năm trước, chỉ mới lần đầu tiên vượt mức trung bình năm 1997 vào năm 2024. Trong khi đó, lãi suất thấp đã khiến đồng yên suy yếu so với USD, làm gia tăng lạm phát nhập khẩu do phần lớn hàng hóa tiêu dùng của Nhật đều nhập khẩu.
“Tôi muốn tập trung trước hết vào việc giải quyết tình trạng giá tiêu dùng tăng cao,” Takaichi nói với báo giới sau khi được bầu làm chủ tịch Đảng Dân chủ Tự do (LDP) hồi đầu tháng này, mở đường cho bà kế nhiệm Thủ tướng sắp mãn nhiệm Shigeru Ishiba.
Takaichi cho biết bà phản đối việc nâng lãi suất. Cam kết duy trì tín dụng rẻ là một trong những lý do khiến thị trường chứng khoán Nhật Bản tăng mạnh. Tuy nhiên, việc giữ lãi suất thấp cũng cản trở nỗ lực kiềm chế lạm phát và làm suy yếu đồng yên.
Giống nhiều người tiền nhiệm, Takaichi cũng cam kết tăng lương cho người lao động, nhưng chưa nêu rõ biện pháp cụ thể.
Giải quyết vấn đề dân số
Dân số Nhật Bản đã suy giảm và già hóa nhanh chóng trong nhiều năm, gây thiếu hụt lao động và làm suy yếu tốc độ tăng trưởng tiềm năng của nền kinh tế.
Dù là một người bảo thủ kiên định về các vấn đề xã hội, Takaichi lại ủng hộ chính sách ưu đãi thuế cho các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ giữ trẻ cho nhân viên, cũng như miễn giảm thuế cho các khoản chi tiêu của hộ gia đình liên quan đến chăm sóc trẻ em.
Tuy nhiên, chưa rõ chính phủ sẽ làm gì thêm để đối phó với tỷ lệ sinh thấp, vốn phản ánh gánh nặng tài chính trong việc nuôi dạy con cái khi tiền lương không theo kịp lạm phát, cùng với văn hóa doanh nghiệp khắt khe không khuyến khích cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình.
Tiếp bước Abe
Takaichi được kỳ vọng sẽ theo đuổi chính sách của cố Thủ tướng Shinzo Abe, người thầy và người cố vấn thân thiết của bà. Ông Abe từ chức năm 2020 và bị ám sát năm 2022. Chính sách “Abenomics” của ông bao gồm chi tiêu công lớn, phát tiền mặt cho người dân dù nợ công của Nhật đã gần gấp ba lần quy mô nền kinh tế.
Giống Abe, Takaichi có quan điểm cứng rắn về quốc phòng. Việc bà lên nắm quyền đã thúc đẩy làn sóng mua cổ phiếu của các doanh nghiệp quốc phòng, như Mitsubishi Heavy Industries, Yaskawa Electric, và Japan Steel Works.
Bà Takaichi được cho là sẽ duy trì quan hệ thân thiết với Tổng thống Mỹ Donald Trump, tương tự như cách Abe từng làm, đồng thời tăng cường liên minh an ninh với Washington. Hai bên dự kiến sẽ gặp nhau vào cuối tháng này.
Ban đầu, Takaichi nói rằng Nhật Bản có thể xem xét lại cam kết 550 tỷ USD trong thỏa thuận với chính quyền Trump — một phần của gói giảm thuế nhập khẩu Mỹ đối với hàng hóa Nhật Bản. Tuy nhiên, sau đó bà khẳng định sẽ giữ nguyên cam kết, dù công chúng phản đối việc dùng tiền thuế của người dân nộp cho Washington.
Tương lai vẫn đầy thách thức
Takaichi sẽ phải đối mặt với những vấn đề đã khiến nhiều đời lãnh đạo Nhật Bản lúng túng trong hàng thập kỷ. Bất kỳ cải cách lớn nào cũng sẽ vấp phải sự phản đối từ các nhóm lợi ích cố thủ lâu năm. Nhiệm kỳ của các Thủ tướng Nhật vốn thường ngắn ngủi, dễ bị ảnh hưởng bởi xung đột phe phái trong đảng và quyền lực của các “gia tộc chính trị” nắm giữ phần lớn ghế trong quốc hội.
Để giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu hôm thứ Ba, Đảng Dân chủ Tự do (LDP) đã liên minh với Đảng Đổi mới Nhật Bản (Japan Innovation Party) — một đảng đối lập tự do có trụ sở tại Osaka.
Tuy nhiên, để thông qua các đạo luật, Takaichi có thể vẫn cần sự ủng hộ từ các nghị sĩ thuộc các đảng đối lập khác, trải dài từ cánh tả (Đảng Cộng sản Nhật Bản) đến cánh hữu cực đoan như Sanseito.
Takaya Suzuki, một doanh nhân kinh doanh nhà hàng và bất động sản, ủng hộ Đảng Bảo thủ Nhật Bản (The Conservative Party of Japan) — một đảng đối lập nhỏ có chính sách tương tự Takaichi. Ông nói rằng mình ngưỡng mộ tổng thống Trump và đặt nhiều kỳ vọng vào Takaichi.
Tuy nhiên, ông nói thêm:
“Ngay cả khi bà ấy cố gắng hết sức, thì mọi chuyện vẫn sẽ rất khó khăn.”
